Το Διοικητικό Συμβούλιο Συλλόγου Φοιτητών Φιλολογίας πηγαίνει να συναντήσει διδάσκοντα Τμήματος Φιλολογίας για φοιτητικό θέμα. Ο διδάσκων αυτός είναι κλασικός φιλόλογος και καθηγητής πρώτης βαθμίδας. Με το που τον βρίσκει το Δ.Σ. ένας φοιτητής, από τη ΔΑΠ και απόφοιτος αργότερα από την κλασική κατεύθυνση του Τμήματος, λεει “ήρθαμε σα Δ.Σ. για να ...”. Ακούγοντας το ο καθηγητής τον διακόπτει, τον κοιτάζει με βλέμμα αποδοκιμασίας και προσποιητής απορίας και λεει εμφατικά “Σα Δ.Σ.; Ως Δ.Σ., ως! Δηλαδή δεν είστε το Δ.Σ.;”. Ρίχνει και ένα θριαμβευτικό βλέμμα στα άλλα μέλη του Δ.Σ., που σπεύδουν, ο καθένας με τον τρόπο του, να αναγνωρίσουν το “ολίσθημα”.
Λίγους μήνες αργότερα ο ίδιος αυτός καθηγητής έχει εκλεγεί πια Πρόεδρος του Τμήματος και γίνεται η πρώτη συνεδρίαση του Τμήματος με τη δική του προεδρία. Ο νέος πρόεδρος παίρνει το λόγο για να πει δυο λόγια για την εκλογή του και να κάνει “προγραμματικές δηλώσεις”. Και ξεκινάει: “Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συναδέλφους για την εκλογή μου. Σαν πρόεδρος θα προσπαθήσω να...”. Δεν ξέρω τι είπαν από μέσα τους ή μετά οι συνάδελφοι του κυρίου προέδρου, αλλά εκείνη την ώρα τουλάχιστον κανένας δεν τον διέκοψε.
Και τα δύο περιστατικά είναι απολύτως αληθινά και μεταφέρονται με ακρίβεια. Έχουν συμβεί μερικά χρόνια πριν.
Δύσκολα θα μπορούσαμε να βρούμε ψεγάδι στην επιστημονική κατάρτιση του εν λόγω καθηγητή της κλασικής φιλολογίας για να φορτώσουμε εκεί το δικό του “ολίσθημα”. Μάλιστα, ο κλασικός αυτός φιλόλογος, αν και πολιτικά δεν ανήκει στο συντηρητικό χώρο, φλερτάρει, λιγότερο ή περισσότερο, με γλωσσαμυντορικές θέσεις. Το σημαντικότερο, όμως, είναι άλλο. Όπως δείχνει το πρώτο περιστατικό, ξέρει τον κανόνα και έχει συνείδηση του τι είναι “σωστό”. Είναι, μάλιστα, σε εγρήγορση για να διορθώσει ανά πάσα στιγμή το συνομιλητή του. Κι όμως, κι όμως, το γλωσσικό σύστημα είναι δυνατότερο, είναι σκληρό μαζί του και ο κλασικός μας φιλόλογος, και κλασικός και φιλόλογος με τη μεγαλύτερη βούλα που υπάρχει, αυτή του καθηγητή πανεπιστημίου, “υποπίπτει σε γλωσσικό ολίσθημα”. Ε, τι να πούμε τώρα για τον “απλό” φοιτητή κλασικής φιλολογίας, όταν κοτζαμάν καθηγητής την πατάει; Ας παρηγορηθεί με τη σκέψη ότι ούτε η γνώση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της “ουσίας” της, της γραμματικής και του συντακτικού, αλλά ούτε, τελικά, και γενικά το μορφωτικό επίπεδο κάποιου σώζουν από τα γλωσσικά “λάθη” -αν και σου δίνουν έναν αέρα να διορθώνεις όλους τους άλλους, κατά προτίμηση κουνώντας με δασκαλίστικο τρόπο το δάχτυλο.
Μια άλλη διάσταση είναι η σχέση εξουσίας που δημιουργεί και επιβεβαιώνει το να διορθώνεις γλωσσικά λάθη, τα γλωσσικά λάθη του άλλου, εννοείται. Το να πάει να συναντήσει φοιτητής έναν καθηγητή και, με το καλημέρα σας μάλιστα, αυτός να τον διορθώνει, τι άλλο είναι από δήλωση και επιβεβαίωση του “ποιος είναι εδώ το αφεντικό”, τι άλλο είναι από υπογράμμιση και ανάδειξη της ανισότιμης σχέσης, που έτσι κι αλλιώς υπάρχει; Με τη διόρθωση αυτή ο φοιτητής, και μέσω του ένα όλοι οι φοιτητές του Δ.Σ., “μπαίνει στη θέση του”, του “θυμίζουν ποια είναι η θέση του”. Και, αφού σου το έχει θυμίσει, ο κλασικός μας φιλόλογος σου πετάει και ένα “τι θέλατε λοιπόν;”. Τον πρόεδρο, βέβαια, τον καθηγητή, κανείς δεν τον διορθώνει, τουλάχιστον δημόσια, εκεί δηλαδή που η διόρθωση θα αμφισβητούσε το κύρος του και θα υπονόμευε την εξουσία του. Γιατί το να διορθώνεις είναι εξουσία και δείχνει εξουσία.
Αυτό είναι το κακό, πάντως, με τα γλωσσικά “λάθη”. Μπορεί “σαν κλασικός φιλόλογος” και “σαν πανεπιστημιακός” να ξέρεις και να προσέχεις και να διορθώνεις τους υπόλοιπους, μπορεί να αποκτάς και να δείχνεις εξουσία διορθώνοντάς τα, τελικά όμως σου “συμβαίνουν” και σένα.
Μιχάλης Καλαμαράς
Διαβάστε επισης από τις ανορθογραφίες:
* Η γλωσσική ιδεολογία του 'σωστού' και του 'λάθους'.
Διαβάστε ακόμα τις επιφυλλίδες του Γιάννη Χάρη:
* Στην επικράτεια του «ως», Τα Νέα, 15 Σεπτεμβρίου 2001.
* Ως - Σαν =1-0;', Τα Νέα, 29 Σεπτεμβρίου 2001.
* Το «ως» σαν οδοστρωτήρας, Τα Νέα, 13 Οκτωβρίου 2001.