Μια όμορφη μέρα στο Μέγαρο Μουσικής

Την Παρασκευή, 2 Δεκεμβρίου 2005, διοργανώθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το σωματείο 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά' (=ΕΓΚ) η 3η Ημερίδα για τη διαχρονικότητα (sic!) της ελληνικής γλώσσας (Θέμα της ημερίδας: 'Από τους ελληνιστικούς χρόνους έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο'), και μάλιστα υπό την αιγίδα του Πρόεδρου της ελληνικής Δημοκρατίας (Φυσιολογικό γεγονός μιας και ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος του εν λόγω 'εθνοσωτήριου' σωματείου...). Δύο από τα μέλη των 'Ανορθογραφιών', οπλισμένα με αρκετή υπομονή και ...κουράγιο, παρακολούθησαν αυτή τη 'μυσταγωγική' τελετή καθαγίασης του 'ύψιστου εθνικού αγαθού', της 'καλύτερης' και' σημαντικότερης γλώσσας του κόσμου', που αποτελεί για τα μέλη αυτού του σωματείου και τους ομοϊδεάτες τους η ελληνική γλώσσα (!!!) Πράγματι, η συντριπτική πλειοψηφία των παρευρισκόμενων στην αίθουσα Δ. Μητρόπουλου αυτή την άποψη ενστερνίζονται, άλλοι με μεγαλύτερο και άλλοι με μικρότερο φανατισμό. Και δυστυχώς, αν και τα περισσότερα άτομα στην εκδήλωση αυτή ήταν προχωρημένης ηλικίας, υπήρχαν και αρκετοί νέοι (υποθέτουμε φοιτητές κυρίως, των διάφορων καθηγητών που είναι μέλη της ΕΓΚ...). Το πραγματικό σκάνδαλο όμως αποτελεί το γεγονός ότι τα μέλη της ΕΓΚ και οι συνοδοιπόροι τους είναι εξέχοντα στελέχη του ακαδημαϊκού-πανεπιστημιακού και πολιτικού κατεστημένου της χώρας: καθηγητές πανεπιστημίων, μέλη της Ακαδημίας Αθηνών, βουλευτές απ' όλα τα κόμματα της Βουλής(!), δημοσιογράφοι κλπ. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά και το ποιοι υπήρξαν χορηγοί αυτής της εκδήλωσης, τότε η κατάσταση γίνεται πραγματικά απελπιστική· σε ένα πολυτελές έντυπο η ΕΓΚ ευχαριστεί θερμότατα κατά σειρά τους: το Υ.Π.Ε.Π.Θ, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, την Alpha Bank, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών και τον Όμιλο Εταιρειών Ασπίς-Πρόνοια.

Δεν τα αναφέρουμε όλα αυτά από εμπάθεια ή ζήλεια (γιατί δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τέτοιες πλουσιοπάροχες εκδηλώσεις με τόσο υψηλούς προσκεκλημένου...), αλλά προσπαθούμε να καταγράψουμε αντικειμενικά τις πραγματικές διαστάσεις που έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ο 'γλωσσαμυντορισμός-νεοκαθαρευουσιανισμός' και ιδίως στην ακραία εθνικιστική εκδοχή του, ο οποίος εκτείνεται σε όλο το πολιτικό φάσμα πια (από τον προνομιακό χώρο γέννησης και ανάπτυξής του που είναι η ακροδεξία, ως τα δύο κόμματα της κοινοβουλευτικής αριστεράς)

Σε αυτό το πλαίσιο, νομίζουμε ότι αυτό που είχε κυρίως σημασία σε αυτή την εκδήλωση ήταν οι ομιλίες των εκπροσώπων της κυβέρνησης και των πολιτικών κομμάτων και ελάχιστα ως καθόλου το κύριο μέρος της ημερίδας, δηλαδή οι ανακοινώσεις των διάφορων καθηγητών (κλασικών φιλόλογων κυρίως) που υποστήριξαν τη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας, μέσα από αναφορές τους στην περίοδο από τους ελληνιστικούς χρόνους ως τα ύστερα βυζαντινά χρόνια (ανακοινώσεις με ελάχιστες επιστημονικές αξιώσεις, χωρίς γλωσσολογικά τεκμήρια και αντίστοιχη μεθοδολογία - Επιτρέψτε μας την 'προοδευτικάρια' επισήμανση, αλλά δεν υπήρξε και κάποιος εξειδικευμένος γλωσσολόγος ανάμεσα στους ομιλητές. Δεν υπερασπιζόμαστε το γλωσσολογικό σινάφι, αλλά γιατί ποτέ η ΕΓΚ δεν προσκαλεί στις εκδηλώσεις τις και γλωσσολόγους;) Και για όποιον αναρωτιέται για αυτό, πρέπει να πούμε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει βασικά ως 'Ανορθογραφίες' είναι η ανάδειξη όλων των πτυχών και συνεπειών που έχει για την νεοελληνική κοινωνία το 'γλωσσικό ζήτημα' και ιδίως το πώς η συνεχής συντηρητικοποίηση της κοινωνίας εκτρέφει τον εθνικιστικό γλωσσαμυντορισμό, προβάλλοντας και επιβάλλοντας την 'ανωτερότητα' της αρχαίας ελληνικής έναντι της δημοτικής γλώσσας. Έτσι, θεωρώντας ξεκάθαρα ότι η γλώσσα είναι πολιτικό ζήτημα, θεωρούμε πιο σημαντικό να καταγράψουμε και να παρουσιάσουμε τις απόψεις των πολιτικών προσώπων που συμμετέχουν σε τέτοιες εκδηλώσεις.

Η εκδήλωση άνοιξε με την αναγόρευση του Κ. Παπούλια σε επίτιμο πρόεδρο της ΕΓΚ, αφού προσφώνησαν τον τυχερό 'τιμώμενο' οι ακαδημαϊκοί Σκαλκέας και Κουνάδης, χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες για την περίσταση μεγαλόστομες και επαινετικές εκφράσεις. Ο Κ. Παπούλιας κήρυξε την έναρξη των εργασιών και έφτασε μοιραία η ώρα των χαιρετισμών των πολιτικών εκπροσώπων. Προτού όμως ανέβει στο βήμα η υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου, έκανε την κατάλληλη προσφώνηση της ο συνήθης ύποπτος, ο εχθρός και κυνηγός των απανταχού 'προοδευτικάριων', ο κοινωνιολόγος - θεωρητικός του ιερού αγώνα του σωματείου, ο Β. Φίλιας, πρώην Πρύτανης του Παντείου. Αφού χαρακτήρισε το θέμα της ελληνικής γλώσσας και της διατήρησης της μέσω της ενίσχυσης των αρχαίων ελληνικών ως 'πρόβλημα επιβίωσης του έθνους' (!!!), τοποθετώντας το στην ίδια θέση με ζητήματα όπως η γενικότερη παιδεία, η άμυνα και η εξωτερική πολιτική, δήλωσε ότι η υπουργός Παιδείας πρωτοστατεί στον αγώνα αυτό ενδυνάμωσης και διατήρησης των ελληνικών (προφανείς οι ευχαριστίες του ΕΓΚ στην υπουργό για την νέα αύξηση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών σε γυμνάσιο και λύκειο). Ο Φίλιας χαρακτήρισε το όλο ζήτημα κολοσσιαία προσπάθεια και ιστορικό έργο και ξαναευχαρίστησε την υπουργό για το γεγονός ότι βρίσκεται αναφανδόν στο πλευρό της ΕΓΚ.

Η υπουργός Παιδείας, αφού δήλωσε μέλος του σωματείου, το οποίο επανέφερε σε 'ορθολογική βάση' (!!!) το ζήτημα της ελληνικής γλώσσας και της επιβίωσής της και προχώρησε στο σύνηθες υμνολόγιο της ελληνικής με χαρακτηρισμούς όπως 'καταπληκτικό εργαλείο διεθνούς χρήσης' το 'οποίο έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην επιστημονική ορολογία των βασικότερων γλωσσών' (το μόνιμο ανιστόρητο επιχείρημα πια των θιασωτών της υπεροχής της ελληνικής γλώσσας...). Η υπουργός θεώρησε ως κλειδί της όλης συζήτησης τη 'διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας' και χαρακτήρισε επιτακτική ανάγκη 'να λανσάρουμε τη γλώσσα στα μέτρα της', αφού 'η λεξιπενία των νέων αυξάνεται συνεχώς' (με ποιο τρόπο άραγε; Περαιτέρω αύξηση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών;)

Την υπουργό ακολούθησε στο βήμα ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος, ο περιβόητος γλωσσαμύντορας, ο ζηλωτής του πολυτονικού, ο Βύρωνας Πολύδωρας. Και ποια κενολογία δεν άφησε χωρίς να την αναφέρει ο περίφημος αυτός ρήτορας: χαρακτήρισε το έργο της ΕΓΚ ως 'διακοπή του κατήφορου στον οποίον έχουν περιπέσει τα ελληνικά γλωσσικά πράγματα'. Την ελληνική γλώσσας την χαρακτήρισε 'περίφημο εθνικό εργαλείο', 'μοναδικό παγκοσμίως φορέα διανοήματος' και 'μοναδικό σύστημα σκέψεως με τις καταπληκτικές αλγοριθμικές ιδιότητές του' (sic!). Προτιμούμε να αφήσουμε ασχολίαστες τις δοξασίες του κυρίου αυτού, που αποθεώνουν έναν στείρο αντεπιστημονικό γλωσσικό φορμαλισμό του χειρίστου είδους. Πως και δεν μας ανέφερε ο κύριος Πολύδωρας ότι είναι και μαγική η ελληνική γλώσσα; Βεβαίως, πρέπει να πούμε ότι κατά βάση αναφέρεται αυτός στην αρχαία ελληνική ή μάλλον στην καθαρεύουσα, πράγμα που κάνει ακόμη πιο επικίνδυνη και θλιβερή την κατάσταση των γλωσσαμύντορων-νεοκαθαρευουσιάνων. Ο βουλευτής δήλωσε επίσης ότι είναι 'παγκόσμια υποχρέωση η διατήρηση' της ελληνικής και μετά μπήκε στο... ψητό, το οποίο αποτελεί για αυτόν το θέμα του πολυτονικού. Μετά τα γνωστά περί 'αρμονίας' που προσέφεραν οι τόνοι και τα πνεύματα,' οι μοναδικοί αυτοί φορείς νοήματος' και αφού θρηνολόγησε για την έλλειψη της δασείας από την νέα ελληνική, μας ...αποτελείωσε με το περίφημο πια 'Κάθε λέξη που χάνεται, ισοδυναμεί με την απώλεια μιας μεραρχίας στρατού' (ώστε πρόκειται λοιπόν για πόλεμο;). Βέβαια, ο κύριος βουλευτής έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι στην επίλυση των γλωσσικών ζητημάτων της χώρας μας δεν πρέπει να 'βρεθούμε σε εγγύτητα με λυπηρά γεγονότα όπως τα Ορεστειακά και τα Ευαγγελικά' (άλλη μια εκδήλωση νομιμοφροσύνης του βουλευτή στο όραμα του Πρωθυπουργού για προσεταιρισμό του 'μεσαίου χώρου', ήτοι 'ας είμαι διαλλακτικός και φιλελεύθερος για να πάρω το πολυπόθητο υπουργείο στον επικείμενο ανασχηματισμό...')

Πιο μετριοπαθής εμφανίστηκε στο βήμα των ομιλητών ο βουλευτής του Πασόκ, ο Τηλέμαχος Χυτήρης, ο οποίος τυχγάνει και ποιητής. Αφού έδωσε και αυτός συγχαρητήρια στην ΕΓΚ για την προσφορά και το έργο που επιτελεί, είπε κάποια ωραία λόγια για την κατάδηλη συνέχεια της ελληνικής μέσα στους αιώνες, η οποία 'άντεξε' και 'νίκησε μέσα από αυτό το γοητευτικό ταξίδι της στην ιστορία, το οποίο μας έκανα ψυχικά πιο συνετούς'. Ο ευαίσθητος βουλευτής φρόντισε να χρυσώσει και σε εμάς το χάπι, λέγοντας ότι' αποδίδει και η δημοτική υψηλούς καρπούς' και ότι 'μέσα στο μακραίωνο ταξίδι της επηρεάστηκε αλλά και ενσωμάτωσε στοιχεία και από άλλες γλώσσες με τις οποίες ήρθε σε επαφή'. Αλλά, έριξε και αυτός το ανάθεμα για την κακοποίηση της γλώσσας στο 'φωτεινό κουτί, την τηλεόραση' και τόνισε ότι 'είναι στο κόμμα του απολύτως σύμφωνοι με τις περισσότερες ώρες αρχαίων ελληνικών στα σχολεία', αλλά 'χρειαζόμαστε και κατάλληλους δασκάλους (δει διδασκάλων)'. Σαν να αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά σιγά σιγά το όραμα της καραμανλικής δεξιάς για εθνική ομοψυχία - έστω και στο γλωσσικό ζήτημα...

Η επόμενη ομιλία είναι και αυτή που απέσπασε τα περισσότερα και πιο θερμά χειροκροτήματα από το συγκινημένο ακροατήριο. Πρόκειται για την ομιλία της πληθωρικής και διαπρύσιας 'κομμουνίστριας', της βουλευτίνας του ΚΚΕ Λιάνας Κανέλλη. Αφού μας ενημέρωσε γεμάτη περηφάνια ότι υπήρξε και αυτή ιδρυτικό μέλος της ΕΓΚ, δήλωσε ότι το ΚΚΕ προσπαθεί και ευελπιστεί να καταστεί αυτό το σωματείο ''σώμα'' για όλους τους Έλληνες' - και βροχή φυσικά τα χειροκροτήματα... Εύλογη εδώ η απορία μας για το πότε ξανά είχαν βρεθεί τόσοι 'κομμουνιστές' μαζεμένοι σε μια αίθουσα ενός κατεξοχήν αστικοκαπιταλιστικού εμβληματικού μνημείου, όπως το μέγαρο μουσικής... Η βουλευτής κατέκρινε στη συνέχεια τα ΜΜΕ γιατί 'απουσιάζουν από τόσο σημαντικές εκδηλώσεις' και μέσα από ένα όμορφα περιτυλιγμένο εθνικιστικό παραλήρημα για τη μοναδικότητα της ελληνικής γλώσσας, αποκάλεσε 'οικονομοπολιτική αυτοκτονία του ελληνικού λαού την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος' (Μάλιστα... για τα δεινά λοιπόν του ελληνικού λαού ευθύνεται και η καθιέρωση του μονοτονικού. Αλήθεια, τι λέει άραγε για αυτήν την ανάλυση η γενική γραμματέας του ΚΚΕ; Στο δρόμο για την οικοδόμηση της αταξικής κοινωνίας χρειάζεται και η συνεισφορά του πολυτονικού; Σίγουρα οι πρωτοπόροι του ιστορικού δημοτικισμού του ΕΑΜ και του πρώιμου ΚΚΕ δεν θα κοιμούνται ήσυχα στους τάφους τους με όλα αυτά...). Η μαχητική Λιάνα Κανέλλη συνέχισε λέγοντας ότι 'είναι δικαίωμα του λαού η επιλογή ανάμεσα στα δύο συστήματα τονισμού' (χωρίς σχόλιο, αλλά έτσι ανοίγει δυστυχώς η κερκόπορτα για την επανακαθιέρωση της υποχρεωτικής χρήση του πολυτονικού). Και αυτή η χειμαρρώδης ομιλία έκλεισε εν μέσω χειροκροτημάτων με τη γνωστή προσφυγή όλων των γλωσσαμύντορων στο ανεξάντλητο σχετικό οπλοστάσιο ενός από τους εθνικούς μας ποιητές, του Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος έλεγε ότι 'Δεν ανέχομαι τις ανορθογραφίες, με ταράζουν...'. Ως 'Ανορθογραφίες' είμαστε λοιπόν υπερήφανοι και εμείς για τη μνεία αυτή (έστω και αρνητική) από το νομπελίστα μας, τον τόσο λάγνο με την ελληνικότητα (αλλά αυτό είναι θέμα άλλης συζήτησης...)

Τελευταίος πολιτικός που μίλησε στην εκδήλωση ήταν το εν ενεργεία μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΓΚ, ο βουλευτής και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Φώτης Κουβέλης. Το στέλεχος της 'ανανεωτικής' αριστεράς υποστήριξε με ανύπαρκτη επιχειρηματολογία ότι 'δεν αποτελεί εκδήλωση ελληνοκεντρισμού η υποστήριξη της υπεροχής της ελληνικής γλώσσας' (πράγματι, έξοχο δείγμα ανάλυσης στη βάση των αρχών του διαλεκτικού υλισμού...). Επίσης, τόνισε ότι 'είναι ανάγκη η πολιτεία να πράξει πολλά για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας, χωρίς όμως να προχωρήσει σε πλήρη κηδεμόνευση στα γλωσσικά πράγματα' (φανερή η αγωνιώδης προσπάθεια του Κουβέλη την ύστατη στιγμή να διασωθεί ο ανανεωτικός και λαϊκός κατ' επίφαση χαρακτήρας του κόμματος του...)

Όπως είπαμε και παραπάνω, δεν πρόκειται να σχολιάσουμε το καθαρά 'επιστημονικό' μέρος αυτής της ημερίδας - εξάλλου δεν κομίστηκε τίποτα απολύτως καινούριο και ωφέλιμο στη γλωσσολογική συζήτηση για τα θέματα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας. Αντί για αυτό, μένει να βγάλουμε μόνο το ολοφάνερα ανησυχητικό συμπέρασμα ότι το γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα λαμβάνει πλέον τρομακτικές διαστάσεις. Η ενδυνάμωση και απεριόριστη προβολή του 'έργου' τέτοιων σωματείων, μέσω τέτοιων εκδηλώσεων όπου δηλώνεται απερίφραστα η εθνική ομοψυχία για τη 'διάσωση' της ελληνικής γλώσσας (χωρίς βέβαια να υπάρχει κάποιος αντίστοιχος κίνδυνος, αν το δούμε από την ελάχιστη καθαρά γλωσσολογική άποψη) και η 'άμεση ανάγκη' για πλήρη επαναφορά των αρχαίων ελληνικών στην εκπαίδευση και την παλινόρθωση του πολυτονικού, δείχνει την απειλητική γιγάντωση του εθνικιστικού γλωσσαμυντορισμού στη χώρα, τη στιγμή μάλιστα που η Ελλάδα, ως χώρα υποδοχής μεταναστών, καλείται να (ανα)δείξει έναν ξεκάθαρα πολυπολιτισμικό χαρακτήρα ώστε να φιλοξενήσει και να ενσωματώσει ειρηνικά και χωρίς προβλήματα στην κοινωνία της, όλους αυτούς τους ανθρώπους που προέρχονται από τόσες πολλές και τόσο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες και παραδόσεις. Η εθνικιστική περιχαράκωση γύρω από το στρατόπεδο της καθαρεύουσας και του πολυτονικού, όπως αναδεικνύεται μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις, στις οποίες, πρέπει να σημειωθεί, δεν δίνεται το βήμα για κάποιον αντίλογο, δεν βοηθά καθόλου ούτε στην ουσιαστική εκπαίδευση των μαθητών, της νέας γενιάς δηλαδή, ούτε όμως και στην ειρηνική συνύπαρξη με τις άλλες εθνικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ομάδες που προσπαθούν να ζήσουν μαζί μας στην νεοελληνική κοινωνία.

Οι 'Ανορθόγραφοι' θα προσπαθούμε συνεχώς να συλλέγουμε στοιχεία για τέτοια σημαντικά γλωσσικά ζητήματα και να τα προβάλουμε με νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα μέσα από αυτή την ιστοσελίδα, όπως προσπαθήσαμε να κάνουμε και με το εντελώς ερασιτεχνικό αυτό ρεπορτάζ από την εκδήλωση της ΕΓΚ. Ελπίζουμε να καταδείξαμε ως ένα βαθμό το πρόβλημα του επίσημου γλωσσαμυντορισμού και τις ανησυχητικές διαστάσεις που προσλαμβάνει συνεχώς. Κάθε παρατήρηση, σχόλιο και συνεισφορά σε απόψεις και ιδέες των φίλων που μας διαβάζουν, νομίζουμε ότι είναι σημαντικά στην προσπάθεια που κάνουμε.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και μια ανθρώπινη ζωή είναι απείρως και χωρίς καμία συζήτηση σημαντικότερη από το αν πρέπει να βάλουμε μια ωραία περισπωμένη στο κύμα ή στο μήλο...

Βαγγέλης Τόλης για τις 'Ανορθογραφίες'

δείτε επίσης το ρεπορτάζ του in.gr

για τις προηγούμενες εκδηλώσεις της 'Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονομιάς' δείτε και το 'Αφήστε το Κεφάλαιο και πιάστε τη γραμματική;' από άλλον 'ανορθόγραφο'

μετά τα αρχαία ανοίγει και θέμα πολυτονικού [Update 29.6.06]

η επέλαση των νεοκαθαρευουσιάνων συνεχίζεται

Η κατάργηση του πολυτονικού συστήματος για εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων ήταν οικονομικοπολιτική αυτοκτονία του ελληνικού λαού
Λιάνα Κανέλη,
εκπροσωπώντας το ΚΚΕ στην εκδήλωση της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονομιάς στις 2.12.05


Το 2005 πρέπει να ανακηρυχτεί annus mirabilis, έτος των θαυμάτων για τους νεοκαθαρευουσιάνους στην Ελλάδα. Από το 1992 που τα αρχαία από το πρωτότυπο μπήκαν στο Γυμνάσιο είχαν να δουν τέτοιες χαρές.

Από το Σεπτέμβριο του 2005 η διδασκαλία των αρχαίων από το πρωτότυπο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκε κατά μία ώρα την εβδομάδα στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου και κατά δύο ώρες στην Α' Τάξη του Λυκείου και ξεκίνησε η διδασκαλία τους και στην Γ' Τάξη του Λυκείου για μία ώρα την εβδομάδα.

Παράλληλα συνεχίζει να καλλιεργείται ένα κλίμα κινδυνολογίας και υπερηφάνειας για την ελληνική γλώσσα με την εκπομπή του Χαρδαβέλα, την 'έρευνα' του 'Ινστιτούτου Επικοινωνίας' με την υποστήριξη της γενικής γραμματείας Νέας Γενιάς, την πρόσφατη εκδήλωση της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονομίας και τα συνήθη άρθρα και επιστολές στις εφημερίδες.

Όμως η νέα μεγάλη επιτυχία των νεοκαθαρευουσιάνων είναι ότι κατάφεραν να ανοίξουν ένα νέο θέμα, να το βάλουν στην ημερήσια διάταξη.Την 1 Σεπτέμβρη ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας, Βύρωνας Πολύδωρας και ζήτησε με ερώτησή του στη Βουλή (αλλά και ξανά με συνέντευξή του στον 'Ελεύθερό Τύπo') την 'προαιρετική' χρήση του πολυτονικού 'στο δημόσιο', αφού 'είναι αυτονόητο και αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη να επιλέγει τον τρόπο έκφρασης και το σύστημα γραφής που επιθυμεί'. Στις 19 Οκτωβρίου η Ιερά Σύνοδος, αφού συνεχάρη τους Πολύδωρα και Παπαθεμελή, ζήτησε να επανέλθει 'σε όλα τα επίπεδα' το πολυτονικό, 'το παραδοσιακό τονικό σύστημα'.Επισήμανε μάλιστα ότι 'υπάρχουν πειράματα και μελέτες ψυχιάτρων που κατέδειξαν ότι η χρήση του μονοτονικού αύξησε την δυσλεξία στα παιδιά.

Η Υπουργός Παιδείας Γιαννάκου απλά τους κλείνει το μάτι. Τονίζει αριστερά και δεξιά ότι αυτή το χρησιμοποιεί το πολυτονικό και ότι δε χρειάζεται να εισαχθεί στα σχολεία γιατί ήδη ...διδάσκεται στο πλαίσιο του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών.

Είναι η πρώτη φορά που το πολυτονικό δε χρησιμοποιείται απλώς σε κάποια περιοδικά και βιβλία και δεν υποστηρίζεται μόνο από διάφορα άρθρα που περνάνε απαρατήρητα για τους περισσότερους. Τώρα το θέμα της επαναφοράς του εκτοξεύτηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή. Δεν είναι πια η επιθυμία ορισμένων αλλά ένα ερώτημα που μπαίνει στην πολιτική ατζέντα. Δημιουργείται ένα νέο θέμα πολιτικής συζήτησης εκεί που για τη 'σοβαρή', κεντρική πολιτική συζήτηση το μονοτονικό ήταν κάτι δεδομένο. Μάλιστα το θέμα ανοίγει από δύο βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, ο ένας τυπικά ανεξάρτητος, ο άλλος όχι απλός βουλευτής αλλά κοινοβουλευτικός του εκπρόσωπος. Το αίτημα υιοθετείται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ελλάδα που παίζει σημαντικό ρόλο στην κεντρική πολιτική σκηνή και απολαμβάνει σκανδαλώδη προνόμια. Η αρμόδια Υπουργός διαφωνεί συμφωνώντας.

Βρέθηκε μάλιστα και η φόρμουλα: 'προαιρετική' χρήση του πολυτονικού 'στο δημόσιο' -'προαιρετική' χρήση, όπως λέμε 'προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες'. Ίσως το λογύδριο περί δικαιωμάτων όσων προτιμούν το πολυτονικό να γινόταν πιο πιστευτό αν πρότειναν να μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιούμε 'στο δημόσιο' και πάντα 'προαιρετικά' και το ατονικό σύστημα, την απλοποιημένη, φωνητική ορθογραφία ή το λατινικό αλφάβητο· ή, ίσως, να και κάτι πιο χρήσιμο, να μπορούν οι μετανάστες, πάντα 'στο δημόσιο' και πάντα 'προαιρετικά', να καταθέτουν αιτήσεις και χαρτιά στη γλώσσας τους για να γλιτώνουν και μερικούς Έλληνες μεσάζοντες. Εκτός βέβαια κι αν τα δικαιώματα είναι μόνο για τους οπαδούς του πολυτονικού.

Τα περί προαιρετικότητας, όμως, είναι απλώς ένας πολιτικός ελιγμός για να φανεί το πράγμα πιο ευκολοχώνευτο και να μπορέσει να γίνει το επόμενο βήμα. Η Ιερά Σύνοδος, πάντα στην πρωτοπορία, μας έδειξε ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα και είπε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα: πολυτονικό για όλους και υποχρεωτικά!

Δε θα έπρεπε εδώ να διαφύγει της προσοχής ότι ένα νέο επιχείρημα προστέθηκε στη φαρέτρα των νέοκαθαρευουσιάνων. 'Η χρήση του μονοτονικού αύξησε την δυσλεξία στα παιδιά'. Μάλιστα αυτό δεν είναι μια αυθαίρετη εκτίμηση της Ιεράς Συνόδου, προς θεού!, αλλά 'υπάρχουν πειράματα και μελέτες ψυχιάτρων'. Βέβαια αυτά τα 'πειράματα και μελέτες ψυχιάτρων' είναι η εξής μία, του ψυχίατρου Τσέγκου και του 'Ανοικτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου' του. Η 'μελέτη' του εκδόθηκε σε βιβλίο από τις εκδόσεις του Γιώργου Καραμπελιά: Ιωάννης Κ. Τσέγκος, Θαλής Ν. Παπαδάκης, Δήμητρα Βεκιάρη, Η Εκδίκηση των Τόνων. Η επίδραση των 'Αρχαίων Ελληνικών' και του 'Μονοτονικού' στην ψυχοεκπαιδευτική εξέλιξη του παιδιού. Συγκριτική μελέτη. Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2005. Ο Τσέγκος διευθύνει μάλιστα και τη σειρά των Εναλλακτικών Εκδόσεων 'Σύγχρονη Ψυχοθεραπεία', σε περίπτωση που νόμιζε κανείς ότι η σχέση του με τον Καραμπελιά είναι επιπόλαιη και περιστασιακή. Από την άλλη, όπως ο ίδιος ο Τσέγκος ομολογεί στην 'Εισαγωγή' του βιβλίου, σελ. 20, η 'έρευνα' έγινε σε συνεργασία με την 'Ελληνική Αγωγή' του Άδωνη Γεωργιάδη, παρουσιαστή εκπομπής τηλεμάρκετινκ και εκπρόσωπου τύπου του ΛΑΟΣ. Ένα ωραίο αριστεροακροδεξιό μέτωπο δηλαδή.

Ως προς την ίδια την έρευνα τώρα τα πράγματα είναι απλά: παίρνουμε 50 παιδάκια στα μισά κάνουμε και αρχαία (στην 'Ελληνική Αγωγή'), στα μισά όχι, και μετά από ένα χρόνο διαπιστώνουμε ότι τα παιδάκια που έκαναν αρχαία, με βάση τα γνωστής εγκυρότητας I.Q. Test, είναι πιο έξυπνα. Άρα αφού τα αρχαία σε κάνουν πιο έξυπνο, σε κάνει και το πολυτονικό πιο έξυπνο. Και αφού σε κάνουν πιο έξυπνο, καταπολεμούν και τη δυσλεξία. Κοινή λογική δηλαδή... Δεν προκαλεί έτσι εντύπωση που ο ψυχίατρος, καθηγητής στο Μεθολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης της Αθήνας, Θανάσης Τζαβάρας σχολίασε ειρωνικά σε επιστολή του στην Καθημερινη της 30.10.05: 'Χρόνια έρευνας και κλινικής δραστηριότητας δεν μου επέτρεψαν να διαβάσω κάποια σχετική βιβλιογραφία'. Και όμως ήδη το επιχείρημα το υιοθέτησαν πρώτα ένας άλλος παρουσιαστής εκπομπής τηλεμάρκετινκ, ο Βελόπουλος, να του το αναγνωρίσουμε, και μετά η Ιερά Σύνοδος. Η Καθημερινή ήδη στις 28.10.05 αναπαρήγαγε την 'έρευνα' χωρίς ίχνος κριτικής διάθεσης. Σε λίγο δε θα είναι παρά ένας ακόμα κοινός τόπος για τη γλώσσα για κάθε φιλόλογο-ιστορικό-συγγραφέα-τέως λυκειάρχη-αξιωματικό ε.α.-πρώην δικαστικό κλπ. που στέλνει επιστολές στις εφημερίδες.

Το μεγαλύτερο λάθος θα ήταν να θεωρήσει κανείς ότι, εντάξει, είναι απίθανο να θεσμοθετηθεί κάτι τέτοιο, απλώς ορισμένοι πολιτικοί καλοπιάνουν τους ψηφοφόρους τους. Το παρελθόν, όμως, μπορεί να μας δώσει μια ιδέα για το τι θα μπορούσε να συμβεί. Ο Τρίτσης άνοιξε το θέμα των αρχαίων το 1986, για να μπουν στο Γυμνάσιο το 1992 από το Σουφλιά και το 2005 να αυξηθούν σημαντικά οι ώρες διδασκαλίας τους. Σήμερα λοιπόν ίσως όχι, αλλά σε πέντε ή δέκα χρόνια;

Τα πράγματα δεν είναι και πολύ αισιόδοξα. Η όλο και πιο φανερή εξάντληση της μεταπολιτευτικής δυναμικής και η συντηρητική στροφή της ελληνικής κοινωνίας επιτρέπει να μπαίνουν σε συζήτηση ζητήματα που ως πριν λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητα. Η Δεξιά έχει στους κόλπους της ένα ισχυρό νεοκαθαρευουσιάνικο λόμπυ. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι οι κυβερνήσεις της Δεξιάς που τελικά επέφεραν τις δύο ανατροπές στη γλωσσική πολιτική, το 1992 και το 2005, όσο και αν τις προετοίμασαν και πολύ άλλοι. Ακόμα και η σύγχρονη Ακροδεξιά που ως πρόσφατα δεν πολυνοιαζόταν για τα γλωσσικά θέματα κατάλαβε ότι εδώ υπάρχει φλέβα ψηφοφόρων. Έτσι, με αφορμή την αύξηση των αρχαίων στα σχολεία ο Καρατζαφέρης άρχισε να ζητάει το πολυτονικό, ενώ ο Βελόπουλος από τις αρχές του 2005 άρχισε να βγάζει το περιοδικό του 'Ελληνόραμα' σε πολυτονικό.

Δε θα έπρεπε βέβαια να περιμένουμε και τίποτα καλύτερο από τη Δεξιά και την Ακροδεξιά. Το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στη στάση των υπόλοιπων. Ας δούμε το πράγμα κατάματα: μια πρωτοβουλία ορισμένης επαναφοράς του πολυτονικού από την κυβέρνηση της Δεξιάς θα έβρισκε ικανοποιητικό ακροατήριο στον προοδευτικό και αριστερό χώρο, θα έβρισκε μάλιστα και αρκετούς ένθερμους υποστηρικτές και χειροκροτητές. Καθόλου λίγοι δεν είναι εκείνοι που αν και ανήκουν σε ένα τέτοιο χώρο, αν και ανήκουν στο μπλοκ του ιστορικού δημοτικισμού, γράφουν και εκδίδουν βιβλία και περιοδικά στο πολυτονικό. Ο Παπούλιας π.χ., εκπρόσωπος του 'πατριωτικού ΠΑΣΟΚ', ήταν ως πρόσφατα πρόεδρος του υποστηριζόμενου από την Ακαδημία Αθηνών και δραστήριου νεοκαθαρευουσιάνικου συλλόγου 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία', ο χώρος της Ανανεωτικής Αριστεράς μας είχε δείξει από την εποχή του συνεδρίου του Μίλωνα το 1985 τις προτιμήσεις του και στο άρμα έχει πηδήξει δυναμικά και το ΚΚΕ με την παρουσία της Κανέλη στις τάξεις του.

Γιατί ποια ήταν η αντίδραση στην πρόταση Πολύδωρα, Παπαθεμελή και Ιεράς Συνόδου; Καμία! Δύο άρθρα του Μπουκάλα, δύο του Χάρη και ένα του Καρζή δε συνιστούν επαρκή απάντηση. Αντίθετα, κάτω από την πίεση των νεοκαθαρευουσιάνων, φαίνεται να έχουμε μια σημαντική στροφή. Φωνές από το ΚΚΕ φαίνεται να αποδοκιμάζουν το μονοτονικό. Συγκεκριμένα, η Λιάνα Κανέλη, εκπροσωπώντας το ΚΚΕ τάχθηκε υπέρ του πολυτονικού! Μάλιστα απέδωσε την καθιέρωση του μονοτονικού στην 'εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων'. Το επιχείρημα είναι παλιό και τετριμμένο: το μονοτονικό καθιερώθηκε για να εξοικονομήσουν λεφτά οι εκδότες. Όμως αυτό το επιχείρημα στο στόμα μια βουλευτίνας του ΚΚΕ αποκτά νέες διαστάσεις. Γιατί, αφού το μονοτονικό καθιερώθηκε για την 'εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων', αυτά τα συμφέροντα εξυπηρέτησαν και όσοι το υποστήριξαν: και ο Γληνός (που υπήρξε βουλευτής του ΚΚΕ και στέλεχος του ΕΑΜ) και το ΕΑΜ και το ΚΚΕ που όχι μόνο το υποστήριξε αλλά μάλιστα το 1982 ψήφισε το νόμο για την καθιέρωσή του!

Αυτό λοιπόν είναι το πιο ανησυχητικό. Οι νεοκαθαρευσιάνικες και νεοσυντηρητικές απόψεις διαπερνούν όλους τους πολιτικούς χώρους. Έχουν διεμβολίσει το ιστορικό δημοτικιστικό μπλοκ. Η δημοτικιστική παράδοση έχει ξεχαστεί και το πάνω χέρι έχει πάρει ο 'πατριωτισμός της περισπωμένης'. Ο χώρος του ιστορικού δημοτικισμού διολισθαίνει σταθερά από το Γληνό στην Κανέλη. Είναι αυτή η διολίσθηση που εμποδίζει να πούμε αυτόν που υποστηρίζει τα αρχαία και το πολυτονικό νεοκαθαρευουσιάνο και τον νεοκαθαρευουσιάνο δεξιό. Σε αυτό το φαινομενικά υπερκομματικό και υπερπολιτικό προφίλ των νεοκαθαρευουσιάνων, σε αυτή τη φαινομενική υπέρβαση των διαχωριστικών γραμμών οφείλεται και η πλήρης αδυναμία του ιστορικού δημοτικιστικού χώρου να αντιδράσει στα αλλεπάλληλα χτυπήματα που δέχεται.

Όμως το χώρο του 'πατριωτισμού της περισπωμένης' τον έχουμε γνωρίσει για τα καλά και δεν πρέπει να μας φοβίζει με τις κραυγές του για τις 'παραδόσεις' μας που χάνονται και την ανάγκη 'εθνικής ανάτασης'. Στην κατοχική Αθήνα των θανάτων από την πείνα ήταν αυτός ο χώρος που για ακόμη μια φορά σήκωσε το έθνος στους ώμους του και πήρε τη μεγάλη, εθνοσωτήριο πρωτοβουλία: να δικάσει τον Ι. Θ. Κακριδή γιατί έβγαλε ένα βιβλίο του σε μονοτονικό...


Εντοπίσαμε από τις εφημερίδες και την αναζήτηση στο ίντερνετ τα ακόλουθα σχετικά κείμενα. Περιλαμβάνουν τεκμηριωμένες αναφορές στο γιατί το πολυτονικό δεν είναι 'το παραδοσιακό τονικό σύστημα' στης ελληνικής γλώσσας, στο γιατί και πώς η 'έρευνα' Τσέγκου είναι διάτρητη από όλες τις πλευρές και γενικότερα στην αναγκαιότητα να επιμείνουμε στο μονοτονικό. [Στα κείμενα από Τα Νέα ακολουθεί το λινκ και χωριστά γιατί υπάρχει μια τάση εκτροπής στην αρχική σελίδα της εφημερίδας]

Θόδωρος Καρζής, Ζητείται η επαναφορά του... πολυτονικού!, Ελευθεροτυπία 15.11.05
Παντελής Μπουκάλας, Oι τόνοι και το «πνεύμα της παραδόσεως», Καθημερινή 30.10.05
Παντελής Μπουκάλας, H δυσλεξία, η αριστεροχειρία και το μονοτονικό, Καθημερινή 6.11.05
Γιάννης Χάρης, Bαράτε βιολιτζήδες, Τα Νέα 12.11.05
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18389&m=P12&aa=1
Γιάννης Χάρης, Eκκλησία, παραχάραξη και μυθολογία, Τα Νέα 10.12.05
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18412&m=P51&aa=1
Γιάννης Χάρης επιστολή στον Αντώνη Καρκαγιάννη στην Καθημερινή 23.11.05 ως απάντηση σε προηγούμενο άρθρο του Καρκαγιάννη

Δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε, σε τυπωμένη ή ηλεκτρονική μορφή, τις δύο επιστολές (η πρώτη 30.10.ο5, η δεύτερη στις 11.12.05) στην Καθημερινή του καθηγητή στο Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, ψυχίατρου Θανάση Τζαβάρα για την 'έρευνα' Τσέγκου.

Για την ίδια 'έρευνα' ιδιαίτερα χρήσιμο είναι και το κείμενο αρχαίοι και μονοτονικοί[sic] από το blog Don't Kiss The Frog.

Μαχητικά απομυθοποιητικό το κείμενο των Κώστα Θεριανού και Χρήστου Κάτσικα Το πολυτονικό, τα αρχαία και η δυσλεξία: Μύθοι και πραγματικότητα, Λαικός Δρόμος 17.11.2005, υπογραμμίζει, ανάμεσα σε άλλα, ότι για τους φιλολόγους θέσεις εργασίας στο σχολείο δεν ανοίγουν αποκλειστικά τα αρχαία ελληνικά και η ορθογραφία και ότι αυτά τα δύο είναι από τις κυριότερες αιτίες της σχολικής αποτυχίας και διαρροής των παιδιών από τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα και από τους 140.000 αλλοδαπούς / παλιννοστούντες που φοιτούν σήμερα στις διάφορες βαθμίδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Δείτε επίσης το κείμενο Η νοηματική ακρίβεια του πολυτονικού και το πολυπαινεμένο ποίημα Πολυτονιάται, στα 2050 μ.Χ. από το periglwssio, αλλά και το παίνεμα της προσπάθειας από το site του Νίκου Σαραντάκου όπου και το αρχικό ποίημα του Καβάφη 'Ποσειδωνιάται'. Στο ίδιο site υπάρχει και η ενότητα Δασείας καταίρεσις με πολλά, ενδιαφέροντα και με τεκηριωμένη επιχειρηματολογία περι πολυτονικού.

Στο Don't Kiss The Frog έπεσε και η πρόταση-Καταγγελία για ριζικότερη στροφή προς την ιστορική ορθογραφία, συγκεκριμένα στη Γραμμακή Β'... Με αφορμή το κείμενο Επιστροφή στην Καθαρεύουσα; άνοιξε στο Ιστολόγιον πολύ και ενδιαφέρουσα κουβέντα, όπως και στο μπλογκ Τα μυστικά του Κόλπου Για κοίτα με στα μάτια, λοιπόν - και 'ξηγήσου!, στο Μαίανδρος The sorrows of the Greek language και στο Μπουκάλια στο πέλαγος Πολυτονικά μονότονα. Ευχαριστούμε τους συμπλογκεράδες για τις αναφορές τους και στα δικά μας κείμενα. Απρόσμενα μπόλικη συζήτηση και στο indymedia μετά από δημοσίευση των 'ανορθογραφιών'. Για μερικές ...νέες ιδέες σχετικά με τη χρήση των τόνων δείτε και τα ποστ Ορθογραφία και αμαρτία στο Απίστευτα δρώμενα και μα δεν είναι υπέροχο; στο >ΑΔΕΡΦΗ.

Για την 'έρευνα' του 'Ινστιτούτου Επικοινωνίας' 'Με ποια ελληνικά μιλάμε σήμερα;' αναλυτική κριτική έκανε ο Σπύρος Μοσχονάς Μεθοδολογία και ιδεολογικές προκαταλήψεις, Καθημερινή 15.11.05, όπου επισημαίνει τις γλωσσαμυντορικές ιδεολογικές προυποθέσεις της έρευνας και ότι οι ερευνητές μπερδεύουν το τι πραγματικά συμβαίνει στη γλώσσα με το τι νομίζουν οι ομιλητές ότι συμβαίνει. Ενδιαφέρον και γενικότερα για το πώς μπορεί να χειραγωγηθεί μια δημοσκοπικού τύπου έρευνα.

Αν έχετε εντοπίσει κάποιο άλλο σχετικό κείμενο που δημοσιεύτηκε στον τύπο (όπως π.χ. τις επιστολές Τζαβάρα) ή έχετε ανεβάσει εσείς κάποιο δικός σας κείμενο, ενημερώστε μας στο anorthografies@gmail.com
Το post αυτό θα ενημερώνεται με όποια νέα κείμενα προκύψουν.

Μιχάλης Καλαμαράς
11.12.2005


[Update]

Γιάννης Χάρης, Kιβωτός συντήρησης, κιβωτός αντίδρασης, Τα Νέα 23.12.05
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18423&m=P33&aa=1
-,Ο ολέθριος αττικισμός, Τα Νέα 7.1.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18432&m=P09&aa=1
-, H μεγάλη παρανόηση, Τα Νέα 21.1.06
-,http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18444&m=P13&aa=1
-, Ο δράκως κι οι βαρκάροιδες, Τα Νέα 18.2.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18468&m=P15&aa=1
-, Παράδοση κατά βούληση, Τα Νέα 4.3.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18480&m=P15&aa=1
-, Aμάν! η αντανακλαζομένη; Τα Νέα 18.3.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18491&m=P35&aa=1
-, H κουρά του αυγού, Τα Νέα 1.4.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18502&m=P15&aa=1
-, Γυρολόγοι και μεσσίες, Τα Νέα 15.4.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18514&m=P15&aa=1

Θάνος Κάππας, Στα θρανία με το Βύρωνα, Athens Voice 8.12.05

Εμμανούηλ Κριαράς,η συνέντευξη στο Διαβάζω Ιανουρίου 2006 [αναδημοσιεύτηκε στις ανορθογραφίες]

Don't Kiss The Frog, folklore 1, 27.1.06

Παύλος Χαραμής, Πώς γράφεται www.progonoplixia.gr στο πολυτονικό;, e-paideia.net 6.2.06

Σπύρος Μοσχονάς, Υπεράσπιση του πολυτονικού, Καθημερινή 7.2.06 [αναδημοσιεύτηκε στις ανορθογραφίες]

Επιστολή Τσέγκου στις 5.3.06 στην Καθημερινή, όπου ισχυρίζεται ότι αυτός δεν κάνει πουθενά στο βιβλίο του λόγο για δυσλεξία. [οι επιστολές στην Καθημερινή δεν υπάρχουν ηλεκτρονικά]

Μπουκάλια στο πέλαγος, Για το πολυτονικό και πάλι, 7.3.06

Λογοράμματα, Ήταν τονικό το πολυτονικό;, 8.3.06
-, Τονικά σημεία άλλοτε αξιο-σημείωτα, 1.5.06

Γιάννης Στρούμπας, Γλωσσική «αναγέννησις»(;) μέσω των αρχαίων ελληνικών; , Αντιφωνητής 15/3/2006

Νίκος Σαραντάκος,
Τα φίδια της Τήλου και το βιετναμέζικο κύμα [Παρά τον τίτλο, έχει να κάνει με την κυματιστή γοητεία της περισπωμένης και την αποκλειστικότητα της ελληνικής γλώσσας.]

'Αννα Ιορδανίδου, Οξείες και βαρείες στη σειρά, To Βήμα 14.5.06


β' γύρος

Εκδήλωση Ιεράς Συνόδου στις 21.5.06 υπέρ του πολυτονικού με τίτλο "Μονοτονικό: εμπειρία 25 ετών", με τον ίδιο το Χριστόδουλο και με τη συμμετοχή Ξανθάκη-Καραμάνου, Τσέγκου κ.ά. ο (σε πολυτονικό) στην εκδήλωση.

Είχε προηγηθεί η συζήτηση στην εκπομπή "Αρχονταρίκι" (ΕΤ-1) της 9/4/2006 με θέμα: "Συνέπειες από τις επεμβάσεις στην Ελληνική Γλώσσα" και με συντονιστκή το Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνάτιο και καλεσμένους την Ξανθάκη και τον Τσέγκο. Η εκπομπή σε αρχείο mp3 (~4,8 MB) από το γλωσσαμυντορικό μπλογκ Το ζωντανό ιστολόγιο

"Ανακοίνωση" Τσέγκου στο 19ο Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο. Η ανάπτυξη ...των τόνων, Ελευθεροτυπία 5.6.06

Παντελής Μπουκάλας, Mονοτονικά και μονότονα, Καθημερινή 25.5.06
-, H μορφή και η θεωρία, Καθημερινή 26.5.06
-, Πιστεύοντες και γνωρίζοντες, Καθημερινή 27.5.06

Μπουκάλια στο πέλαγος, Αντι-μονοτονικά μονότονα, 27.5.06

Γιάννης Χάρης, Kαινούριο κοσκινάκι μου, Τα Νέα 10.6.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18559&m=P14&aa=1
-, Ψυχανεμίσματα και ιδεοληψίες , Τα Νέα 24.6.06
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18570&m=P50&aa=1


Μ.Κ.
29.6.06

Αφήστε το Κεφάλαιο και πιάστε τη γραμματική;

Ο σύλλογος 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία' έχει κατορθώσει να γίνει σημείο αναφοράς του γλωσσαμυντορικού χώρου και έχει γοητεύσει αρκετούς από την αριστερά. Τα προτάγματά του όμως είναι αντίθετα με τον πυρήνα του πολιτικού μας προγράμματος.


Κάτω από το αίτημα καθομιλουμένη ή αρχαία που πρόβαλλαν παλαιότερα τα αντιμαχόμενα γλωσσικά στρατόπεδα ή το αίτημα δημοτική ή καθαρεύουσα που προβάλλουν οι σημερινοί, κρύβονται γενικότερες εκπολιτιστικές απόψεις που έμμεσα ωφελούν ή βλάφτουν ορισμένες κοινωνικές ομάδες και τάξεις.
Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία του Γλωσσικού μας Ζητήματος


Το 2001 ιδρύθηκε ο σύλλογος 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά' ή όπως το προτιμούν οι ιδρυτές του 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία' (Ε.Γ.Κ. στο εξής). Όπως εξηγούν στα φυλλάδιά τους, που είναι όλα τυπωμένα σε πολυτονικό, ο σύλλογος 'έχει στόχο την ευαισθητοποίηση φορέων και μεμονωμένων ατόμων που μπορούν να συμβάλουν με οποιοδήποτε τρόπο στην προαγωγή και διάδοση του ελληνικού λόγου'. Θεωρεί ότι καθήκον όλων μας 'πέραν πάσης πολιτικής τοποθετήσεως' είναι 'η σωστή χρήση της γλώσσας μας για την πρόσβαση στη γνώση, που αποτελεί την ισχυρότερη δύναμη για την επιβίωση του γένους και του πολιτισμού μας' και συγκροτήθηκε από 'Ακαδημαϊκούς, Πρυτάνεις Πανεπιστημίων, διανοούμενους, προσωπικότητες της επιστήμης, των γραμμάτων, της τέχνης αλλά και του ευρύτερου πολιτικού, δικαστικού, διπλωματικού, στρατιωτικού και επιχειρηματικού χώρου'. Ως τώρα έχει διοργανώσει δύο εκδηλώσεις με τίτλους φαινομενικά ουδέτερους, μία τον Ιούνιο του 2002 με θέμα 'Η γλώσσα του Ομήρου και η εποχή μας' και μία τον Ιούνιο του 2003 με θέμα 'Η ελληνική γλώσσα και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός' και έχει εκδώσει την 'Τέχνη Γραμματική' του Διονύσιου του Θράκα (2ος π.Χ. αι.) που διαφημίστηκε ως 'η πρώτη ευρωπαϊκή γραμματική'.

Η Ε.Γ.Κ. δε συγκροτήθηκε γύρω από κάποιο πρωτότυπο πρόγραμμα για την ελληνική γλώσσα: τα περί φθίνουσας πορείας, γλωσσικής αφασίας, εκλατινισμού αλλά και τα περί ιδιαιτερότητας, αδιάρρηκτης συνέχειας, ακρίβειας, πλούτου έχουν ειπωθεί αμέτρητες φορές από τότε που μαζί με τον Παπαδόπουλο πέρασε στα αζήτητα και η γλώσσα του ?για να αναφερθούμε μόνο στην πολύ πρόσφατη ιστορία μας, από την εποχή δηλ. που ο γλωσσαμυντορικός χώρος αναγκάστηκε να δεχτεί την αποφασιστική, στρατηγική ήττα της καθαρεύουσας και να προσπαθήσει, χωρίς να μαρτυράει το κρυφό του όνειρο, να 'μπολιάσει' τη δημοτική με αρχαΐζουσες εκφράσεις και λέξεις, περισσότερα αρχαία στην εκπαίδευση, τη μετάφραση των ξένων λέξεων, το πολυτονικό και μια σειρά 'αναγκαίων και εύηχων' τελικών -ν. Το καινούργιο είναι ότι για πρώτη φορά μετά το 1982 με τον 'Ελληνικό Γλωσσικό Όμιλο' των Ελύτη και Μπαμπινιώτη και τα απόνερα που προκάλεσε η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και η καθιέρωση του μονοτονικού οι γλωσσαμυντορικές ιδέες, πανταχού παρούσες και διάχυτες όλον αυτό τον καιρό, οργανώνονται και πάλι και αποκτούν πολιτική κάλυψη 'διακομματική' και υψηλού επιπέδου. Η ανασυγκρότηση αυτή του γλωσσαμυντορικού χώρου είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής δυναμικής που δημιούργησε η διακήρυξη σαράντα ακαδημαϊκών στις αρχές του 2001 ενάντια σε 'μια τάση να αντικατασταθεί το ελληνικό αλφάβητο από το λατινικό'. Η Ε.Γ.Κ. 'στρατολογεί' μέλη και σκοπεύει να γίνει ένα λόμπι, μια ομάδα πίεσης για την εξουσία. Οι δραστηριότητές της καλύπτονται και προβάλλονται από ένα ευρύ φάσμα του τύπου. Ο πρόεδρός της είναι ο πρώην ΥΠ.ΕΞ. Παπούλιας, μέλη της είναι ακαδημαϊκοί και καθηγητές ΑΕΙ, την περσινή της εκδήλωση χαιρέτησαν ο Ράλλης, ο Σγουρίδης (αντιπρόεδρος της βουλής), ο Παυλόπουλος, ο Χαλβατζής, ο Κουβέλης, η επίτροπος παιδείας της Ε.Ε. Ρέντινγκ, ενώ συντόνιζε η Λιάνα Κανέλλη, τη δε φετινή εκδήλωση, που έγινε στα πλαίσια της ελληνικής προεδρίας της Ε.Ε και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, χαιρέτισαν ο Στεφανόπουλος, ο Βενιζέλος, εγκωμιάστηκε με άρθρο στην Εποχή κ.ά.

Το πραγματικό πρόβλημα βέβαια είναι ότι η Ε.Κ.Γ. και η δυναμική της δεν είναι 'ένα κόλπο των ελίτ' για να μας αποπροσανατολίσουν, δεν είναι ένα κόλπο της Ακαδημίας, κάποιων συντηρητικών ή του τύπου, ούτε καν ένα κόλπο των ηγεσιών της αριστεράς για να καλοπιάσουν ένα ακόμα ακροατήριο. Ανταποκρίνεται σε ένα διάχυτο κλίμα 'διάσωσης' της ελληνικής και 'το μόνο' που η Ε.Κ.Γ θέλει να κάνει ?και σιγά-σιγά το πετυχαίνει- είναι να αποτελέσει το σημείο αναφοράς του γλωσσαμυντορικού χώρου και να τον συγκροτήσει. Το χειρότερο όμως είναι ότι τα μέλη και το κοινό της Ε.Γ.Κ. δεν ανήκει μόνο στη δεξιά και το 'πατριωτικό' ΠΑΣΟΚ αλλά ανήκει εξίσου στις διάφορες συνιστώσες της αριστεράς. Έτσι ενώ η δημοτική και το μονοτονικό, παραδοσιακά κεντρικά σημεία του αριστερού εκπαιδευτικού προγράμματος, εφαρμόστηκαν με αδιαμφισβήτητη επιτυχία, οι φαντασιώσεις του γλωσσαμυντορικού μπλοκ για τις αρχαΐζουσες εκφράσεις και το πολυτονικό στοιχειώνουν τα όνειρά μας, στρεβλώνουν τη διδακτική πρακτική στο σχολείο και αναδεικνύουν ένα ολόκληρο αντίπαλο πολιτικό πρόγραμμα κάνοντας τη σιωπή για αυτά τα θέματα απαγορευτική. Πολύ περισσότερο που μετά τη μεταπολίτευση χωρίς αριστερή πολιτική κάλυψη η όλη πολιτική επιστροφή του γλωσσαμυντορικού χώρου θα ήταν αδύνατη. Η καθαρεύουσα αλλά και κάθε αρχαϊσμός χάρη στον εύγλωττο Παπαδόπουλο γίνονταν κατανοητά σαν αυτό που πραγματικά ήταν, ένας γλωσσικός γύψος. Και ήταν τέτοια η απονομιμοποίηση της καθαρεύουσας και του πολιτικού προσωπικού που την υπηρετούσε που μόνο τα αντιδικτατορικά διαπιστευτήρια της αριστεράς μπόρεσαν να ξαναθέσουν με στοιχειώδη αξιοπιστία ένα κάποιου είδους γλωσσικό ζήτημα και να δημιουργήσουν έτσι τον ζωτικό πολιτικό χώρο για του παραδοσιακούς γλωσσαμύντορες. Είναι τέλος η συμμετοχή της αριστεράς που δημιουργεί τη συναίνεση και κάνει να εμφανίζεται ένα μέτωπο αρραγές 'πέραν πάσης πολιτικής τοποθετήσεως', που το ότι η γλώσσα κινδυνεύει εμφανίζεται σαν κάτι αυτονόητο, μια κοινοτοπία και έτσι απομονώνεται κάθε κριτική.

Κινδυνεύουν τα ελληνικά;

Ήδη η συνάντηση όλου του κοινοβουλευτικού πολιτικού φάσματος και η στοίχισή του στην 'αναγκαιότητα σεβασμού της ελληνικής γλώσσας' θα έπρεπε να βάλει τον αριστερό και την αριστερή σε σκέψεις. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι όποτε έχουμε τέτοιες υπερκομματικές συνευρέσεις είναι η αριστερά που έχει απαρνηθεί το πρόγραμμά της, δεν είναι ούτε η δεξιά, ούτε η σοσιαλδημοκρατία.

Πέρα όμως από αυτή την αρχική υποψία πρέπει να εξετάσουμε το θέμα και επί της ουσίας. Μήπως δηλαδή η ελληνική όντως κινδυνεύει; Μήπως σε λίγα χρόνια θα εξαφανιστεί; Μήπως δεν τη χρησιμοποιούμε σωστά; Μήπως χρησιμοποιούμε πολλές ξένες λέξεις; Σε όλα αυτά η απάντηση είναι: όχι! Καμιά γλώσσα που έχει 'δικό της' κράτος και εκπαίδευση δεν κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Ας καταλάβουμε επιτέλους ότι τα ελληνικά δεν είναι καμία διάλεκτος στη Σιβηρία, στην Παπούα ή στο Μεξικό που τη μιλάνε λίγες χιλιάδες άτομα και δε διδάσκεται σε καμία βαθμίδα της εκπαίδευσης. Η ελληνική δεν είναι διεθνείς γλώσσα όπως τα αγγλικά ή τα ισπανικά, είναι όμως μια 'ισχυρή' γλώσσα όπως και τα δανικά, τα ολλανδικά, κλπ. γιατί είναι ακριβώς η γλώσσα ενός έθνος-κράτος. Από την άλλη οι συνηθισμένοι θρήνοι για τα 'λάθη' στη γλώσσα το μόνο που κάνουν είναι να αντιπαρατίθενται με την ίδια την εξέλιξη της γλώσσας και τη δημιουργική στάση των ομιλητών απέναντί της που βαφτίζεται 'λάθη' και συγχρόνως προσπαθούν να σταματήσουν την εγγενή τάση του γλωσσικού συστήματος να ομογενοποιήσει τα ετερόκλητα και ξένα με αυτό στοιχεία που του κληροδότησε η καθαρεύουσα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα ελληνικά δεν είναι ξένη γλώσσα που τη μαθαίνουμε -αν και οι καθαρευουσιάνοι το προσπαθούσαν για καιρό- αλλά εσωτερικευμένο εργαλείο επικοινωνίας που και ο κάθε ένας από μας δημιουργεί· εξάλλου αυτή ήταν πάντα η εξισωτική δύναμη της δημοτικής. Το λεξιλόγιο επίσης είναι κάτι που δε λείπει από το σύγχρονο ομιλητή της ελληνικής. Ελλείψεις διαπιστώνουν μόνο όσοι αθεράπευτα ταυτίζουν την αξία ενός κειμένου με αρχαΐζουσες, 'λόγιες' λεξιλογικές επιλογές και σκέφτονται τόσο φορμαλιστικά ώστε να θεωρούν ότι το να έρθει κανείς σε επαφή με τη φιλοσοφία ή τη λογοτεχνία είναι ζήτημα λεξιλογίου και όχι πραγματικής εμπειρίας και ενασχόλησης με τα ζητήματα που τίθενται από τις επιστήμες, τις τέχνες και τελικά την ίδια μας τη ζωή. Όσοι εξάλλου έταξαν τον εαυτό τους να φυλάττει τις Θερμοπύλες της ελληνικότητας της ελληνικής γλώσσας εύκολα θα διαπιστώσουν ότι επιτίθενται σε ανεμόμυλους. Γιατί η 'γλωσσική κληρονομιά' μας, ή, για να το πούμε στα 'ποιοτικά' ελληνικά , η 'γλωσσική κληρονομία' μας, μπορεί να έχει το όνομα ελληνική αλλά όχι μόνο έχει κοινή καταγωγή με τις άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες (ενδεικτικά: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, λατινικά, σλαβικές γλώσσες, περσικά, ινδικά) αλλά και είναι το αποτέλεσμα αδιάκοπων διασταυρώσεων με όλες τις γλώσσες που πέρασαν όλους αυτούς τους αιώνες από την περιοχή. Στη λίστα της Ε.Γ.Κ. με τις ομηρικές λέξεις που τις χρησιμοποιούμε και σήμερα -λέξεις πάντως με πολύ αλλαγμένες την προφορά, τις γραμματικές ιδιότητες και τη σημασία- μπορούμε να προσθέσουμε ανάλογες λίστες με λατινικές, βενετσιάνικες, σλαβικές, τουρκικές, αρβανίτικες, αγγλικές και γαλλικές λέξεις, και αυτό παρά τους καθαρισμούς. Έτσι το πολύ-πολύ που μπορούν να 'πάθουν' σήμερα τα ελληνικά από τα αγγλικά είναι αυτό που για αιώνες 'πάθαιναν' και που όλες οι γλώσσες 'παθαίνουν': να δανειστούν. Εξάλλου, ακόμα και οι εθνικά ευσυνείδητοι αυτοί καθαροί δεν μπορούν να αποφύγουν τα δάνεια αλλά προτιμούν να τα κρύβουν και να διατηρήσουν μια επίφαση ελληνικότητας χρησιμοποιώντας μεταφραστικά δάνεια . Έτσι το e-mail γίνεται η-πιστολάριο (sic! βλ. π.χ. στο Βήμα), όπου δανειζόμαστε όχι μόνο την -αμερικάνικη- σημασία της λέξης αλλά και την αρχιτεκτονική της, εισάγοντας έναν τελείως νέο για τα ελληνικά τρόπο σύνθεσης!

Όλα αυτά τα γλωσσαμυντορικά επιχειρήματα κορυφώνονται με τα περί ακρίβειας, σαφήνειας και πλούτου της ελληνικής, δηλαδή με το λόγο περί ανωτερότητάς της. Εδώ πια απευθυνόμενος κανείς σε ανθρώπους με μαρξιστικό πολιτικό υπόβαθρο δεν μπορεί παρά να χλευάσει. Ξέρουμε βέβαια τι θαύματα έκανε ο Αριστοτέλης με τα ελληνικά του και ξέρουμε τι μέτρια αποτελέσματα είχαν με τα γερμανικά τους ο Μαρξ, ο Έγκελς και η Λούξεμπουργκ. Και πώς να σταθούν απέναντι σε ένα Πλάτωνα με τα ρωσικά τους ο Λένιν και ο Τρότσκυ ή με τα ιταλικά του ο Γκράμσι; Μήπως να προτείνουμε το New Left Review να βγαίνει στα ελληνικά για να αποκτήσει επιτέλους τη 'σαφήνεια των νοημάτων' και 'την ακρίβεια των λέξεων' που έχει χαρίσει η ελληνική στα κείμενα της ελληνικής αριστεράς; Ή τέλος μήπως -στα πλαίσια της διεθνιστικής αλληλεγγύης πάντα- να δώσουμε ένα χέρι βοηθείας σε εκείνους τους δύσμοιρους που ο Σαίξπηρ, ο Γκαίτε, ο Μπωντλαίρ, ο Θερβάντες, ο Δάντης και ο Τζόυς τους καταδίκασαν να έχουν γλώσσες υπανάπτυκτες και με φτωχό λεξιλόγιο;

Δεν είναι βέβαια τυχαίο μέσα σε αυτό το κλίμα εθνικής υπερηφάνειας που η Ε.Γ.Κ. χρησιμοποίησε μια-δυο 'ανακρίβειες' ως διαφημιστικό τρικ για την 'Τέχνη Γραμματική' του Διονυσίου του Θράκα που εξέδωσε. Ο εθνικός λόγος το συνηθίζει να ανακαλύπτει σώνει και καλά πρωτιές και να βασίζεται σε μισές αλήθειες και ολόκληρα ψέματα. Έτσι εδώ το ολόκληρο ψέμα είναι ότι είναι η πρώτη ευρωπαϊκή γραμματική· στην πραγματικότητα είναι η πρώτη που μας σώζεται ολόκληρη, γιατί μας είναι γνωστό ότι κι άλλοι Αλεξανδρινοί πριν από αυτόν είχαν γράψει αντίστοιχα έργα. Μικρό βέβαια το κακό αφού ο πρώτος πάλι Αλεξανδρινός θα ήταν και τους Αλεξανδρινούς τους έχουμε οικειοποιηθεί κάτω από το όνομα 'ελληνισμός'· ο εθνικά σκεπτόμενος δεν πρέπει να προβληματιστεί. Η μισή αλήθεια όμως είναι πιο ενδιαφέρουσα, γιατί μπορεί στην Ευρώπη οι Αλεξανδρινοί να ήταν οι πρώτοι αλλά στην περίπτωση της γραμματικής πρώτος στην Ευρώπη δε σημαίνει και πρώτος στον κόσμο. Γιατί πρώτοι ήταν -τι ντροπή!- οι Ινδοί με κύριο εκπρόσωπο τον Πάνινι (περίπου 5ος αι. π.Χ.) που έγραψε και την πρώτη σωζόμενη γραμματική. Ο εθνικός λόγος όμως δεν μπορούσε να αρκεστεί στη μεγάλη επιρροή του έργου του Διονυσίου, ήθελε και την πρωτιά.

Πέρα όμως από το να επιχειρηματολογήσουμε γιατί η γλωσσαμυντορική ρητορική δεν ευσταθεί, πρέπει να δούμε ποιο είναι το πολιτικό, ιδεολογικό της υπόβαθρο, γιατί μόνο έτσι εξηγείται η επικινδυνότητα του πράγματος καθώς και η ένταση της αντιπαράθεσης και η διάρκειά της. Από τη μια λοιπόν είναι ο εθνικισμός. Ο Ε.Κ.Γ. θέλει να αποδείξει και να ενισχύσει, δηλ. να κατασκευάσει, την καθαρότητα της ελληνικής και να την κάνει να μοιάζει, όσο επιτρέπει η ήττα και η απονομιμοποίηση της καθαρεύουσας, με την αττική διάλεκτο της κλασικής εποχής. Τα ανθρωπιστικά μαθήματα στο σχολείο ταυτίζονται με τα αρχαία ελληνικά και γενικά μόνη αξιόλογη πολιτιστική αναφορά θεωρούνται τα αρχαία κείμενα, γιατί ό,τι γράφτηκε μετά από αυτά είναι αντιγραφή και σχολιασμός των 'αρχαίων ημών προγόνων'. Και μάλιστα αυτό που ενδιαφέρει στα κείμενα αυτά είναι η γλώσσα τους, οι λέξεις, η γραμματική και το συντακτικό· έτσι ο εθνικισμός οδηγεί στην αποθέωση του φορμαλισμού. Από την άλλη η γλωσσαμυντορική ρητορική θέλει να κάνει σαφές ότι υπάρχουν αυτοί που ξέρουν να μιλάνε, οι μορφωμένοι, και αυτοί που δεν ξέρουν, οι αγράμματοι, που θα πρέπει να τους μάθουμε να μιλάνε. Καλλιεργείται δηλ. ένα κλίμα ελιτισμού και αυθεντίας του 'μορφωμένου' που βασίζεται σε αρχαΐζουσες λεξιλογικές επιλογές και στη χρήση του πολυτονικού ως αποδείξεις ποιότητας -πάλι ο φορμαλισμός- που θέλει να τονίσει και να δικαιολογήσει την κοινωνική ιεραρχία, ιδιαίτερα εναντία σε όσους η εργασία τους είναι χειρονακτική και ενάντια στη νεολαία. Έτσι η καθαρίστρια και ο οικοδόμος 'δεν ξέρουν να μιλάνε' και καταδικάζονται σε σιωπή στις επίσημες, δημόσιες περιστάσεις, ενώ η νεολαία, που στην πραγματικότητα η γλώσσα της όχι μόνο δεν είναι φτωχή αλλά είναι ιδιαίτερα παιγνιώδης και δημιουργική, πρέπει να μπει στη θέση της γιατί έχει πάρει πολύ αέρα, πρέπει να φρονηματιστεί, να πειθαρχήσει, αρχικά, στο δάσκαλο και το σχολείο, να ξεχάσει ότι είναι αυτόνομο υποκείμενο με δικό του λόγο και να συμπεριφέρεται σα στρατιωτάκι της 'μόρφωσης'. Σήμερα όμως δεν είναι πια μόνο ο εθνικισμός και η 'φυσική' υπεροχή του 'λόγιου'. Το ιδιαίτερα επικίνδυνο είναι ότι όλα αυτά συνδέονται σε ένα πρόγραμμα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση που είναι τελείως ανταγωνιστικό με το αντι-παγκοσμιοποιητικό πρόγραμμα της αριστεράς. Ούτε λίγο ούτε πολύ στη φτώχεια και στον πόλεμο δεν αντιπαρατάσσεται η κοινωνική δικαιοσύνη και οι κοινωνικοί αγώνες διεθνώς αλλά η εκκαθάριση του έθνους από το 'ξένο', η επιστροφή στο έθνος-κράτος και η εθνική ταυτότητα που στην Ελλάδα ταυτίζεται με τη γλώσσα και τη θρησκεία. Πρόκειται για το πρόγραμμα της ακροδεξιάς και της δεξιάς, για το πρόγραμμα του φονταμενταλισμού. Απαντάει στο νεοφιλελευθερισμό και τον πόλεμο μιλώντας ενάντια στους μετανάστες (Νέα Μηχανιώνα), υψώνοντας λάβαρα για τις ταυτότητες (Χριστόδουλος) και ζητώντας να μάθουμε γραμματική και συντακτικό της αρχαίας (Ε.Κ.Γ.). Όσο και αν αυτά τα πολιτικά προτάγματα διεισδύουν στην αριστερά είναι ξένα με τον ίδιο τον αξιακό της πυρήνα.

Όλο αυτά το πλέγμα των απόψεων για τη γλώσσα μπορεί να μην έχει την κεντρική πολιτική σημασία και την ορατότητα που έχουν αποκτήσει ο ρατσισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός. Πρόκειται όμως για ένα διάχυτο, υπόγειο ρεύμα που διεμβολίζει το πολιτικό φάσμα, κοχλάζει χωρίς ακόμη να εκρήγνυται, συντηρείται μέσα από δημοσιεύματα στον τύπο, νομιμοποιείται από το 'Ομιλείτε Ελληνικά;', ρίχνει δοκιμαστικές, προειδοποιητικές βολές με αφορμή την πρόταση της Διαμαντοπούλου και τώρα πια με την Ε.Γ.Κ. οργανώνεται. Άγνωστο με ποια ευκαιρία μπορεί να εκφραστεί πιο δυναμικά και να έρθει στην επιφάνεια, εντείνει τα συντηρητικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας και μας υποχρεώνει να αναμετρηθούμε μαζί του εγκαίρως.

Για μια ανταγωνιστική πολιτική για τη γλώσσα

Πρέπει επομένως να αντισταθούμε στην υπόγεια, αργόσυρτη συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας που πραγματοποιείται και μέσω των στάσεων απέναντι στη γλώσσα. Πρέπει να αντισταθούμε στη απόπειρα του γλωσσαμυντορικού χώρου να ανασυγκροτηθεί. Πρέπει να κατανοήσουμε πως όχι μόνο η 'διάσωση' της ελληνικής δεν είναι δική μας υπόθεση αλλά ούτε μπορούμε να μείνουμε σιωπηλοί απέναντι στις συστηματικές προσπάθειες για τη 'διάσωσή' της και να ελπίζουμε ότι οι κοινωνικοί αγώνες στην άνοδό τους αυτόματα θα τα παρακάμψουν όλα αυτά χωρίς να αντιπαρατεθούν άμεσα και ευθέως μαζί τους. Αντίθετα χρειαζόμαστε να αναπτύξουμε μια πολιτική για τη γλώσσα ανταγωνιστική με τον εθνικό λόγο και τον ελιτισμό του 'μορφωμένου', που δε θα αντιτάσσει στην παγκοσμιοποίηση το έθνος. Και υπάρχουν τα ζητήματα που επιτρέπουν στην αριστερά να κάνει και αυτή τη δική της πολιτική για τη γλώσσα και να μην είναι ουραγός της πολιτικής των 'εθνικών δυνάμεων'. Ενδεικτικά μόνο αναφέρω δύο θέματα. Τα παιδιά των μεταναστών στο σχολεία αντιμετωπίζονται σαν τα ελληνικά να είναι η μητρική τους γλώσσα, χωρίς ειδική διδακτική στήριξη, και με σκοπό τη γλωσσική τους αφομοίωση και όχι και την εκμάθηση και της δική τους μητρικής γλώσσας, θέμα που έχει ήδη ανοιχτεί από τις Ρωγμές εν τάξει, ενώ για τους ενήλικες μετανάστες δεν υπάρχει η δυνατότητα συστηματικής εκμάθησης της ελληνικής. Από την άλλη οι μαθητές με μητρική γλώσσα την ελληνική, ιδιαίτερα όσοι υστερούν σε 'κοινωνικό κεφάλαιο', προσκρούουν πάνω στα αρχαία από το πρωτότυπο και την αποστήθιση αρχικών χρόνων και κλίσεων. Οι γλωσσικές ικανότητες που πρέπει ακριβώς να διδάσκει το σχολείο υποβαθμίζονται αφού δε δίνεται έμφαση στην επαφή με τα διάφορα κειμενικά είδη της μητρικής γλώσσας και στη διδασκαλία του γραπτού λόγου. Τα αρχαία προβάλλονται σα γλωσσικό πρότυπο λόγω του κύρους που αποκτούν ως βασικό κομμάτι του σχολικού προγράμματος και επειδή τα νοήματά τους φαντάζουν απροσπέλαστα αφού στο σχολείο δεν μπορούν ούτως ή άλλως να διδαχτούν αρκετά· και είναι ακριβώς τα αρχαία που δίνουν τον τόνο στη γενικευμένη εμμονή του δασκάλου και του φιλόλογου με τα 'ποιοτικά', 'σωστά', 'καθαρά' ελληνικά, εμμονή που γίνεται έτσι απαίτηση σχεδόν του σχολικού προγράμματος από την οποία ενμέρει μόνο μπορεί να ξεφύγει κανείς ατομικά. Τα γλωσσικά πρότυπα όμως που διαμορφώνονται στο σχολείο, πρότυπα τελικά και ιδεολογικά και πολιτικά, διαμορφώνουν τα κριτήριά μας και για μετά από αυτό. Τα αρχαία λοιπόν από το πρωτότυπο είναι το τελευταίο απόρθητο οχυρό των γλωσσαμυντόρων που το ΠΑΣΟΚ δεν τόλμησε να αλώσει, που η Ν.Δ. με το Μπαμπινιώτη πρόεδρο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου τα έβαλε και στο γυμνάσιο και που η αριστερά δεν πρέπει να αθροίζεται στους υπερασπιστές του αλλά να είναι ο κύριος πολιορκητής του, όπως και παλιότερα άλλωστε.

Να μην αφήσουμε λοιπόν τη ντουντούκα και να πιάσουμε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων, να μην αφήσουμε τον Μάρκος και να πιάσουμε το θυμιατήρι. Να διευρύνουμε το πεδίο της πάλης, να μην αφήσουμε τίποτα στον εχθρό, να μη μαγνητιστούμε από την ηγεμονία της κυρίαρχης τάξης, να οικοδομήσουμε την αντι-ηγεμονία της κυριαρχούμενης τάξης. Μακριά από μας λοιπόν η 'Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία'.

4-11-2003
Μιχάλης Καλαμαράς

δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ρωγμές Εν Τάξει, τ. 16, άνοιξη-καλοκαίρι 2004

ανορθόγραφες σκέψεις

Ασφαλώς χρειαζόμαστε την ιστορική γνώση, την χρειαζόμαστε όμως αλλιώτικα απ' ό,τι την χρειάζεται ο καλομαθημένος αργόσχολος μέσα στον κήπο της γνώσης [...] εμείς τη χρειαζόμαστε για τη ζωή και για την πράξη και όχι για το βολικό αποτράβηγμα από τη ζωή και την πράξη ή, ακόμη χειρότερα, για τον εξωραϊσμό της φίλαυτης ζωής και της δειλής και φαύλης πράξης.
Φρ. Νίτσε, Ιστορία και Ζωή
Πριν ο σπινθήρας φτάσει τη δυναμίτιδα πρέπει το φιτίλι που καίει να κοπεί.
Β. Μπένγιαμιν, Μονόδρομος

Ι.
Στη δημόσια συζήτηση για τη γλώσσα κυριαρχούν σήμερα απόλυτα οι γλωσσαμύντορες και οι νεοκαθαρευουσιάνοι. Μιλώντας για την ελληνική γλώσσα και τους ομιλητές της θεωρείται αυταπόδεικτο και αυτονόητο ότι τα ελληνικά που μιλάμε, ιδιαίτερα τα ελληνικά των νέων, πάσχουν, ότι η ελληνική δέχεται εισβολή από την αγγλική και αφελληνίζεται, ότι κάποια σκοτεινά κέντρα έχουν βαλθεί να χτυπήσουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Αυτή η κινδυνολογία συμπληρώνεται από εξάρσεις εθνικής υπερηφάνειας. Γιατί από την άλλη εξίσου αυταπόδεικτο θεωρείται ότι η ελληνική, ιδιαίτερα η αρχαία ελληνική, είναι η πιο ακριβολόγα, η πιο πλούσια γλώσσα, με τη δική της ιδιαίτερη δομή, δηλαδή η γλώσσα η ανώτερη από όλες τις άλλες, ότι υπάρχει αδιάρρηκτη συνέχεια της ελληνικής και ότι, ούτε λίγο ούτε πολύ, τα σημερινά ελληνικά δε διαφέρουν και πολύ από τα αρχαία.

Ομιλείτε ελληνικά; Αυτή είναι η ερώτηση που συμπυκνώνει σήμερα τη δημόσια συζήτηση για τη γλώσσα. Περισσότερο από ερώτηση πρόκειται για μια απάντηση. Υπονοείται ότι τα ελληνικά που μιλιούνται και γράφονται σήμερα, ιδιαίτερα από τους νέους, δεν είναι "σωστά" και "ποιοτικά" ούτε είναι ελληνικά, χωρίς δηλαδή επιδράσεις από άλλες γλώσσες.

Στο χώρο μάλιστα που δημιουργούν οι πιο ευπαρουσίαστοι νεοκαθαρευουσιάνοι φύεται και ο τηλεμάρκετινγκ πατριωτισμός που αμφισβητεί ακόμα και ότι το ελληνικό αλφάβητο είναι εξέλιξη του φοινικικού ή υποστηρίζει ότι οι υπολογιστές βασίζονται στα αρχαία.

Η ηγεμονία των νεοκαθαρευουσιάνων είναι καταθλιπτική. Διαπερνά όλους τους πολιτικούς χώρους. Έχει διεμβολίσει το ιστορικό δημοτικιστικό μπλόκ και μάλιστα είναι πολλοί από το χώρο του ιστορικού δημοτικισμού που πρωτοστατούν στην κινδυνολογία.

Εκείνοι που απορρίπτουν όλη αυτή την εθνική έξαρση για τη γλώσσα παραμένουν κυρίως εντός των ακαδημαϊκών τειχών. Παρά την κατά καιρούς πρόσβασή τους στην πολιτική εξουσία και τις θέσεις σε κρατικά ιδρύματα δεν κατάφεραν να προωθήσουν τη γλωσσική μεταρρύθμιση ή να αναχαιτίσουν την αντιμεταρρύθμιση. Οι θέσεις τους σε σχέση με το ριζοσπαστικό δυναμικό του ιστορικού δημοτικισμού είναι μετριοπαθείς και όμως ηχούν ακραίες. Όσοι βγαίνουν από το ακαδημαικό χρυσό κλουβί με τις δημόσιες παρεμβάσεις τους, κυρίως την αρθρογραφία τους αλλά και το επιστημονικό τους έργο δεν μπορούν να συγκρίνουν την απήχησή τους με αυτή των γλωσσαμυντόρων. Ο γλωσσαμυντορικός χώρος βγάζει μια σειρά από περιοδικά και εκδόσεις, συλλέγει υπογραφές γύρω από κείμενα, αρθρογραφεί, στέλνει επιστολές, έχει αυξημένη πρόσβαση στην τηλεόραση, οργανώνεται σε συλλόγους όπως η Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία και κάνει δημόσιες εκδηλώσεις. Όσοι υπερασπίζονται δημόσια τη γλωσσική μεταρρύθμιση περιορίζονται να αρθρογραφούν κατά διαστήματα στον τύπο. Εκεί ακριβώς που διεξάγεται ο πραγματικός αγώνας, στο δημόσιο, κεντρικό πολιτικό χώρο, στις συνειδήσεις όχι των ειδικών αλλά ολόκληρης της κοινωνίας, εκεί μόνο ο γλωσσαμύντορας είναι ορατός, μόνο αυτός παρεμβαίνει. Σε αυτό το πεδίο αντιπαράθεσης μόνο ο νεοκαθαρευουσιάνος εμφανίζεται, αυτό όμως είναι το πεδίο το πιο αποφασιστικό.

Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ενδιαφέρον φαινόμενο. Επιστημονικά όλο το δίκιο είναι με το μέρος όσων υπερασπίζονται τη γλωσσική μεταρρύθμιση, όσων συνεχίζουν τις μάχες του δημοτικισμού. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική θεωρία που να υποστηρίζει ότι η γλώσσα δεν πρέπει να αλλάζει, ότι δεν πρέπει να δανείζεται, ότι μπορούν οι φυσικοί ομιλητές να μη γνωρίζουν τη γραμματική και το συντακτικό μιας γλώσσας, ότι η γλώσσα των νέων είναι πρόβλημα, ότι τα ελληνικά μπορούν να είναι καλύτερη γλώσσα από τις άλλες. Ούτε μία! Και όμως ό,τι επιστημονικά είναι βέβαιο και χωρίς αμφισβήτηση, στο επίπεδο της κοινής γνώμης θεωρείται αλλόκοτο και ύποπτο.

Η γλώσσα είναι πολιτικό ζήτημα. Όπως ο γλωσσικός γύψος της καθαρεύουσας έσπασε και καθιερώθηκε η δημοτική όταν τελείωσε και το κράτος των εθνικοφρόνων, έτσι και η εξάντληση της μεταπολιτευτικής δυναμικής και η συντηρητική στροφή της ελληνικής κοινωνίας επέτρεψαν την εμφάνιση των νεοκαθαρεουσιάνων.

Η ηγεμονία του γλωσσαμυντορικού, εθνικά σκεπτόμενου χώρου εκδηλώνεται με μια σειρά από δημόσια, πολιτικά επεισόδια που καταφέρνει να προκαλεί, όπως παλιότερα η "αρωγή και η ευδοκίμηση", αλλά και πιο πρόσφατα με την υπόθεση του λεξικού Μπαμπινιώτη και την υστερική αντίδραση στην πρόταση Διαμαντοπούλου. Όμως τα επεισόδια αυτά είναι απλώς η πολιτική προπαρασκευή για αλλαγές στην ίδια την κρατική πολιτική για τη γλώσσα.

Η εισαγωγή των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο γυμνάσιο το 1992 και η πρόσφατη αύξηση των ωρών διδασκαλίας τους στο γυμνάσιο και το λύκειο αποδεικνύει ότι οι γλωσσαμυντορικές απόψεις δεν είναι μόνο ένα ζήτημα προσωπικής στάσης του καθένα ή κάποιων μεμονωμένων επεισοδίων, δεν είναι απλώς ένα υπόλειμμα του γλωσσικού ζητήματος που με τον καιρό θα χαθεί και αυτό, αλλά μπορούν και αλλάζουν την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική, μπορούν και ανατρέπουν κομμάτια της γλωσσικής μεταρρύθμισης του 1976 (καθιέρωση της δημοτικής) και του 1982 (καθιέρωση του μονοτονικού). Καταφέρνουν να παραγκωνίζονται τα πραγματικά ζητήματα που αφορούν τη γλωσσική εκπαίδευση και πλήττουν ιδιαίτερα τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως ο αναλφαβητισμός, η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, η αποτελεσματικότερη διδασκαλία του γραπτού λόγου ή η επαφή με τα διάφορα κειμενικά είδη. Η έλλειψη αξιόμαχης αντίδρασης το 1992 επέτρεψε τη σημερινή περαιτέρω αύξηση των ωρών διδασκαλίας και την εισαγωγή των αρχαίων και στην Γ' Λυκείου. Η αλλαγή φανερώνει ότι σήμερα οι γλωσσαμύντορες δεν έχουν πραγματικό αντίπαλο. Το γλωσσαμυντορικό μπλοκ είναι παρόν και δραστήριο, προωθεί τη δική του ατζέντα γλωσσικής πολιτικής και έχει να επιδείξει συγκεκριμένες νίκες. Το φιτίλι του καίει.

Αυτές οι νίκες των νεοκαθαρευουσιάνων μάς δείχνουν ότι, αν και η αμφισβήτηση της ίδιας της δημοτικής θα ήταν κάτι πολύ δύσκολο, τουλάχιστον χωρίς μια γενικότερη ανατροπή των μεταπολιτευτικών συσχετισμών, οι επιμέρους ανατροπές της γλωσσικής μεταρρύθμισης είναι στην ημερήσια διάταξη. Αυτές οι νίκες καλούν σε αναθεώρηση της τακτικής όσων υπερασπίζονται τη γλωσσική μεταρρύθμιση, δείχνουν την ανάγκη για εμπόλεμους διανοούμενους που να απαντούν ανοιχτά, δημόσια, συλλογικά και εφ’ όλης της ύλης στους νεοκαθαρευουσιάνους.

ΙΙ.
Πέρα από τη διαμάχη αυτή που είναι συνέχεια του γλωσσικού ζητήματος, η ελληνική εθνική μυθολογία για τη γλώσσα και η κρατική γλωσσική πολιτική βασίζονται στην παραδοχή ότι όλοι όσοι σήμερα είναι πολίτες της Ελλάδας είναι ελληνόφωνοι και όσοι σήμερα είναι ελληνόφωνοι πάντοτε μίλαγαν αυτή τη γλώσσα και μόνον αυτή.

Ακόμα και η απλή αναφορά στο ότι μιλιούνται και άλλες γλώσσες στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως εθνικά ύποπτη. Ούτε η περιορισμένη σε σχέση με άλλες χώρες διάδοση των άλλων γλωσσών δεν έχει βοηθήσει να σπάσει η σιωπή. Η τελευταία απογραφή του ελληνικού κράτους που καταγράφει τι γλώσσα μιλάει ο απογραφόμενος είναι του 1951. Η διατύπωση του απλού γεγονότος ότι στην Ελλάδα μιλιούνται βλάχικα ή η χρήση της σλαβομακεδόνικης από τους ομιλητές της έχει προκαλέσει διώξεις.

Οι μετανάστες στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν έχουν τρόπο να μάθουν τα ελληνικά μέσω κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος, κάτι που δεν εμποδίζει όμως το ελληνικό κράτος να θέτει ως προυπόθεση για τη χορήγηση άδειας παραμονής τη γνώση της ελληνικής γλώσσας Τα παιδιά των μεταναστών και οι μειονοτικοί μαθητές αντιμετωπίζονται στο σχολείο σαν τα ελληνικά να είναι η μητρική τους γλώσσα. Για τη διδασκαλία και της δικής τους μητρικής γλώσσας ούτε λόγος.

Ο μύθος της μονογλωσσίας και της ελληνοφωνίας έχει ισχυρά ερείσματα, ακόμα και μέσα στον προοδευτικό κατά τα άλλα ιστορικό δημοτικισμό, και αποτελεί συστατικό στοιχείο της ιδεολογίας του ελληνικού κράτους και της ελληνικής εθνικής μυθολογίας.

ΙΙΙ.
Η καταστροφολογία για την ελληνική γλώσσα και η εξιδανίκευση του γλωσσικού παρελθόντος από την μια με την αποσιώπηση των άλλων γλωσσών στην Ελλάδα και κυρίως των γλωσσικών δικαιωμάτων των ομιλητών τους από την άλλη έχουν ένα κοινό ιδεολογικό πυρήνα: την εθνικιστική αντιμετώπιση της ελληνικής γλώσσας και των άλλων γλωσσών. Πάνω σε αυτόν τον ιδεολογικό καμβά οικοδομείται και η υποτίμηση όσων δε φαίνονται ιδιαίτερα μορφωμένοι και των νεολαίων αλλά και όλη η τυπολατρική, φορμαλιστική στάση απέναντι στη γλώσσα. Λόγω του κεντρικού ρόλου που έπαιξε η γλώσσα στη δημιουργία του ελληνικού έθνους και του ελληνικού κράτους οι γλωσσικές προκαταλήψεις, υπαρκτές και σε άλλες χώρες, στην Ελλάδα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και ιδιαίτερη δραματικότητα. Ο εθνικισμός αυτός, και στα ζητήματα της γλώσσας, βρίσκει σήμερα νέο έδαφος εμαφανιζόμενος σαν απάντηση στην παγκοσμιοποίηση και την κοινωνική κρίση που αυτή προκαλεί.

"Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, μόνη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου". Αυτό αναγράφεται με χρυσά γράμματα στο λάβαρο νεοκαθαρευσουσιάνων και "εθνικά ανησυχούντων". Η ελληνική γλώσσα είναι το φυλαχτό της οικογένειας που γενιά τη γενιά, ίσως με υγρά μάτια, ίσως με ένα δάκρυ να τρέχει στο μάγουλο, η μάνα το βάζει σφιχτά στη χούφτα του παιδιού της. Το φυλαχτό που αναλλοίωτο μες τους αιώνες είναι στη διάθεσή μας μόνο για να κληρονομηθεί.

Πόσων όμως από μας οι γιαγιάδες και οι παππούδες δεν ξέραν καν ελληνικά; Πόσων δεν ήξέραν μιαν άλλη γλώσσα; Πόσων δεν ήξεραν μια άλλη διάλεκτο; Πόσων από μας οι πρόγονοι δεν ήταν πολύγλωσσοι χωρίς να ταυτίζονται περισσότερο με κάποια από τις γλώσσες που μιλούσαν; Πόσο όμως και η ίδια η ελληνική έχει αλλάξει μέσα στο χρόνο;

Γιατί τα τελευταία 4000 χρόνια πέρα από τον Όμηρο και τα έπη του, πολλά έγιναν, πολλοί πέρασαν και πολλοί έμειναν στις αμμουδιές και τα βοτσαλάκια του Ομήρου.

ΙV.
Όλα αυτά αναδεικνύουν ένα πράγμα, την ανάγκη για δημόσια, πολιτική παρέμβαση στα ζητήματα της γλώσσας και της γλωσσικής πολιτικής.

Στις "Ανορθογραφίες" επιδιώκουμε να συγκεντρώσουμε πληροφορίες και κείμενα ανταγωνιστικά με τις νεοκαθαρευουσιάνικες και γλωσσαμυντορικές και τις ευρύτερα εθνικιστικές απόψεις για τη ελληνική γλώσσα και τις άλλες γλώσσες που μιλιούνται στην Ελλάδα. Σκοπός μας είναι η ενημέρωση και η διατύπωση άποψης για επίκαιρα θέματα γλώσσας και γλωσσικής πολιτικής αλλά και η ανάδειξη θεμάτων εκτός επικαιρότητας.

Θέλουμε να μοιραστούμε υλικό και απόψεις που εμείς συγκεντρώνουμε και οι επισκέπτες της σελίδας να μοιραστούν μαζί μας το δικό τους υλικό και τις απόψεις τους. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα το σάιτ αυτό να γίνει τόπος συνάντησης, επικοινωνίας και δικτύωσης όσων ασφυκτιούν από τον εθνικά ορθό λόγο για τη γλώσσα.

Πιστεύουμε ότι η καταθλιπτική ηγεμονία των νεοκαθαρευουσιάνων και των "εθνικά ανησυχούντων" αντιμετωπίζεται στο βαθμό που όσοι ασχολούνται διδακτικά ή ερευνητικά με τη γλώσσα συνειδητοποιήσουν τη σημασία της δημόσιας, πολιτικής παρέμβασης και όσοι συμμερίζονται μια αντιεθνικιστική τοποθέτηση συνειδητοποιήσουν τη σημασία της γλώσσας για την ελληνική εθνική μυθολογία.

Η μάχη για τη γλώσσα δεν τελείωσε το 1976 ή το 1982. Η μάχη συνεχίζεται αλλά μόνο το ένα στρατόπεδο πολεμάει, το στρατόπεδο των νεοκαθαρευουσιάνων και των "εθνικά ανησυχούντων". Είναι γι' αυτό σήμερα αναγκαίο να διαρραγεί η συναίνεση για τα γλωσσικά ζητήματα, να φανεί ότι δεν υπάρχει μόνο μία άποψη.

Θεωρούμε αυτό το σάιτ ως ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

ομάδα "ανορθογραφίες"
Ιούλιος 2005

anorthografies@gmail.com

Την ομάδα "ανορθογραφίες" αποτελούν οι:
Καλαμαράς Μιχάλης, Μαρκόπουλος Θοδωρής και Τόλης Βαγγέλης

τα αρχαία ελληνικά, τελευταία γραμμή άμυνας της καθαρεύουσας

"Mέχρι να ασχοληθώ με την εκπομπή ["Oμιλείτε Eλληνικά;", β' κύκλος] και να συνεργαστώ μαζί του, μιλούσα με σιγουριά και άνεση. Mετά όμως είχα μια τρομερή αγωνία:
"Tώρα λέω βλακείες, με βλέπει ο κ. Mπαμπινιώτης και τί θα γίνει!".
Mαρία Xούκλη, Ntv/Tα Nέα, 11.12.2004



Oι εξαγγελίες της M. Γιαννάκου

Tην 1η Nοεμβρίου 2004 η υπουργός Παιδείας Mαριέττα Γιαννάκου ανήγγειλε αύξηση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κατά μία ώρα την εβδομάδα στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου και κατά δύο ώρες στην A Tάξη του Λυκείου. H αλλαγή σχεδιάζεται να ισχύσει από την έναρξη του τελευταίου τριμήνου της φετινής σχολικής χρονιάς, το Mάρτιο του 2005, ενώ δεν έχει ανακοινωθεί από ποιο μάθημα θα αφαιρεθούν αυτές οι ώρες. Σύμφωνα με την υπουργό, ο λόγος γι’ αυτή την αλλαγή είναι ότι "H ωφέλεια [...] θα είναι σημαντική στη χρήση της καθομιλουμένης, καθώς αποτελεί καθημερινή πλέον διαπίστωση η μη ορθή χρήση της γλώσσας, οι αδυναμίες στην έκφραση και η λεξιπενία".

Tα αρχαία από το πρωτότυπο, που το 1992 τα είχε βάλει ο Σουφλιάς στο Γυμνάσιο, αποδεικνύονται έτσι μια σταθερά του εκπαιδευτικού προγράμματος της δεξιάς.

Ως τώρα δεν υπήρξε ουσιαστική αντίδραση και η αύξηση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο φαίνεται να περνάει. Oι διαφωνίες που εκφράστηκαν είναι εξαιρετικά περιορισμένες: μια ανακοίνωση της OΛME, κάποια λίγα άρθρα στον τύπο, τίποτα δηλαδή που να κάνει αισθητό ότι υπάρχει και άλλη άποψη, που αρνείται να συμφωνήσει ή να συμβιβαστεί με τον κυρίαρχο λόγο για τους κινδύνους που απειλούν τη γλώσσα μας και τη λυτρωτική δύναμη των αρχαίων ελληνικών. Πρόκειται για μια ήττα χωρίς μάχη, καθώς "τα περισσότερα αρχαία" είναι το προβεβλημένο αίτημα του συμπαγούς γλωσσαμυντορικού και νεοκαθαρευουσιάνικου μπλοκ που ηγεμονεύει χωρίς αντίπαλο και, αν και εκφράζεται πιο αυθεντικά από τη δεξιά, διαπερνά όλους τους πολιτικούς χώρους. Kαθώς το γνωστικό περιεχόμενο στο σχολείο είναι κρίσιμο, τα αρχαία είναι το μόνο ζήτημα στο οποίο η παλιά καθαρεύουσα κατάφερε να πάρει μια πραγματική ρεβάνς. Όμως τα αρχαία είναι μια διαμάχη με παρελθόν στην Eλλάδα, καθώς μάλιστα η γλώσσα υπήρξε από την αρχή κεντρικό ζήτημα για το ελληνικό κράτος και την κυριαρχία της ελληνικής αστικής τάξης.

H διδασκαλία των αρχαίων, διαμάχη στο πλαίσιο του γλωσσικού ζητήματος

Tα αρχαία ελληνικά, από την αρχή της εμφάνισής τους στην εκπαίδευση του ελληνικού έθνους-κράτους, ήταν οργανικά συνδεδεμένα με το γλωσσικό ζήτημα και ταυτισμένα με τις τύχες της καθαρεύουσας. Σε όλη την ιστορία του ελληνικού κράτους, κάθε φορά που ισχυροποιούνται οι δημοτικιστές τα αρχαία περιορίζονται, κάθε φορά που επανακάμπτουν οι καθαρευουσιάνοι όχι μόνο η καθαρεύουσα αλλά και το στήριγμά της, τα αρχαία, κυριαρχούν στα σχολεία.

Στα Bαλκάνια η γλώσσα έπαιξε, μαζί με τη θρησκεία, καθοριστικό ρόλο στο πέρασμα από το χριστιανικό ορθόδοξο γένος, το ρωμαίικο γένος (rum millet), στο ελληνικό έθνος. Έλληνας ήταν ο χριστιανός ορθόδοξος που μιλάει ελληνικά. Στην προσπάθεια να αποδειχτεί η συνέχεια με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, νομιμοποιητική βάση του νέου έθνους, τονίζεται η ελληνικότητα της γλώσσας, δίνεται η μάχη για τη "γνήσια", "καθαρή" ελληνική, για τον ΄καθαρισμό΄ από τα ξένα στοιχεία, που ταυτίζεται με τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση με την αττική διάλεκτο του 5ου και 4ου αι. π. X. Στο σχολικό πρόγραμμα κυριαρχεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσα. Tο 1836 στην A τάξη του Eλληνικού Σχολείου [= παιδιά E Δημοτικού], για παράδειγμα, από τις 29 ώρες της εβδομάδας οι 12 είναι αρχαία ελληνικά!

Aυτή είναι η θέση των αρχαίων ελληνικών μέχρι που οι προτεραιότητες του ελληνικού κράτους άλλαξαν και στην προσπάθεια να μάθουν ελληνικά οι "ξενόφωνοι Έλληνες" στη Mακεδονία επιστρατεύεται η δημοτική, μετά την αποτυχία της καθαρεύουσας απέναντι στις ζωντανές σλαβικές γλώσσες.

Aπό εκείνη τη στιγμή και μέσα από τις διάφορες πολιτικές συγκυρίες, η δημοτική αποκτά όλο και μεγαλύτερη νομιμοποίηση, πότε κάνοντας κάποια βήματα εμπρός, πότε υποχωρώντας και πάλι. H δημοτική όμως κυριαρχεί πραγματικά και οριστικά μόνο με τη Mεταπολίτευση.

Όταν η Xούντα παραδίδει την εξουσία στον έμπιστο Kαραμανλή, μια σειρά από πραγματικές μεταρρυθμίσεις στην ελληνική κοινωνία γίνονται μονόδρομος. Πρόκειται όμως για μεταρρυθμίσεις που τις κάνει η Δεξιά και προσπαθεί να σώσει ό,τι μπορεί, να παραχωρήσει όσο το δυνατόν λιγότερο έδαφος, να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα κεκτημένα. Στη γλώσσα αναγκάζεται να κάνει μια πραγματική μεταρρύθμιση, μια αληθινή τομή στην ιστορία του γλωσσικού ζητήματος, την καθιέρωση της δημοτικής. Όμως προσπαθεί να σώσει και εδώ ό,τι μπορεί και πραγματικά σώζει αρκετά.

Δύο είναι τα πιο σημαντικά. Aπό τη μια ένα οργανικό τμήμα του προγράμματος του δημοτικιστικού κινήματος, η ορθογραφική μεταρρύθμιση, αγνοείται εντελώς. Xαρακτηριστικά, όχι μόνο δε γίνεται κάποια απλοποίηση της ορθογραφίας, αλλά διατηρείται ακόμα και το πολυτονικό. Aπό την άλλη, διατηρεί τα αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο στο Λύκειο και με πολλές ώρες την εβδομάδα (A' Λυκείου 6 ώρες, B' 5 ώρες), πέρα βέβαια από τα μεταφρασμένα κείμενα. Διατηρούνται, έτσι, όσο είναι δυνατόν τα αρχαία ως πρότυπο λόγου και ασκούν πίεση στη δημοτική για πιο αρχαΐζοντες, "λόγιους" τρόπους έκφρασης. Aυτά τα δύο ζητήματα στάθηκαν για τους γλωσσαμύντορες η ελπίδα μέσα στην ήττα.

Oι νέοι γλωσσαμύντορες

Παρά τις θεσμικές αλλαγές, οι φωνές που ανησυχούν για την "ποιότητα του λόγου μας" και επικρίνουν πλευρές της μεταρρύθμισης δεν έλειψαν ούτε στιγμή. Mετά όμως από την άνοδο του ΠAΣOK στην εξουσία και την καθιέρωση του μονοτονικού (1982), στοχεύοντας στην ουσία σε όλο το πολιτικό ριζοσπαστισμό της μεταπολίτευσης, οι νεοκαθαρευουσιάνοι έρχονται στο προσκήνιο. Ξεκινάει ο θρήνος και ο οδυρμός για τη "λεξιπενία", τη "γλωσσική αφασία", την "αγλωσσία", για τους νέους που συνεννοούνται με 50/100/150/500 λέξεις (δε φαίνεται να υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός αριθμός), από τις οποίες οι μισές αγγλικές, που δε μιλάνε αλλά μουγκρίζουν. Tα δάνεια "εισβάλλουν" στη γλώσσα μας ενώ, τι συμφορά!, το τελικό -ν χάνεται όλο και περισσότερο. Aφήστε που δεν ξέρουμε τι σημαίνει "αρωγή και ευδοκίμηση".

Tο ενδιαφέρον σε αυτό το εγχείρημα είναι ότι στην κινδυνολογία αυτή πρωτοστατεί ο παραδοσιακά δημοτικιστικός χώρος του ΠAΣOK και της αριστεράς. Aρκεί να θυμίσουμε την ημερίδα για τη γλώσσα στο "Mίλωνα" που διοργάνωσε το KKEεσ. το 1985, ότι την επίσημη συζήτηση για περισσότερα αρχαία στο σχολείο την ξεκινάει ο υπουργός Παιδείας του ΠAΣOK Tρίτσης το 1986 ή ότι ο Παπούλιας είναι σήμερα πρόεδρος του ισχυρού γλωσσαμυντορικού λόμπυ "Eλληνική Γλωσσική Kληρονομία". Aκόμα μάλιστα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά την καθιέρωση του μονοτονικού, πολλοί επιμένουν να εκδίδουν σε πολυτονικό και να το υπερασπίζονται με "αισθητικά" επιχειρήματα.

Tο πρακτικό πολιτικό αίτημα αυτού του ρεύματος είναι τα περισσότερα αρχαία στο σχολείο, ιδιαίτερα η επέκτασή τους στο γυμνάσιο. Όλη η επιχειρηματολογία για την "αποπτώχευση" της γλώσσας συμπυκνώνεται σε μία θέση: "έχουμε αποκοπεί από τις ρίζες μας" (Eλληνικός Γλωσσικός Όμιλος, 1982). Όπου ρίζες βέβαια είναι η αττική διάλεκτος της κλασικής αρχαιότητας. H ίδια η καθαρεύουσα, ταυτισμένη με τα "ποιοτικά ελληνικά" του Παπαδόπουλου είναι μια χαμένη υπόθεση. Tα αρχαία ελληνικά όμως, διατηρημένα στη ζωή από τον Kαραμανλή την εποχή που θα μπορούσαν να είχαν και αυτά οριστικά χαθεί, με την κλασική αρχαιότητα πάντα στον πυρήνα της ελληνική εθνικής μυθολογίας, αλλά και με υψηλό διεθνές κύρος, αναδείχτηκαν σε χρυσή εφεδρεία των νέων αγώνων για τη "διάσωση" της ελληνικής, η τελευταία γραμμή άμυνας της καθαρεύουσας.

Σε τι ωφελούν τα αρχαία;

H ίδια η επιχειρηματολογία για τους κινδύνους που διατρέχουν τα ελληνικά δεν έχει παντελώς καμία βάση. Kαμία ζωντανή γλώσσα δεν έχει γραμματική και συντακτικό αμετάκλητα διαμορφωμένο, αλλά κάθε μέρα δημιουργείται και ξαναδημιουργείται από τους ομιλητές της. Iδιαίτερα οι νέοι είναι εξαιρετικά δημιουργικοί με τη γλώσσα, παράγουν μάλιστα πολλούς γλωσσικούς νεωτερισμούς, ειδικά για την επικοινωνία μεταξύ τους. Tα γλωσσικά "λάθη" δεν είναι παρά ο τρόπος που αλλάζει η ελληνική γλώσσα, όπως και όλες οι γλώσσες του κόσμου. Tα σημερινά "σωστά" είναι απλά αυτά που χθες θεωρούνταν λάθη και οι αλλαγές που γίνονται συχνά επιλύουν αντιφάσεις του γλωσσικού συστήματος. Iδιαίτερα στα νεοελληνικά, λόγω της διγλωσσίας, οι αντιφάσεις αυτές δεν είναι και λίγες. Mάλιστα, τα λάθη μπορούν να προσθέτουν και νέες, πιο πολύπλοκες σημασίες. Έτσι, ένα "λάθος" που επισημαίνεται συχνά, το "διαρρέω την είδηση", αντί του υποτιθέμενου "σωστού" "η είδηση διαρρέει", όχι μόνο δεν αποδεικνύει κάποια φτώχια, αλλά υπογραμμίζει τον εμπρόθετο και προσχηματικό χαρακτήρα της διαρροής, αυτό δηλαδή που συνήθως είναι οι διαρροές ειδήσεων.

Λέγοντας βέβαια για "λεξιπενία" δε γίνεται μόνο σύγχυση ανάμεσα στο γνωρίζω και έχω άποψη για ένα θέμα και το λεξιλόγιο, θεωρώντας πως οι γνώσεις είναι τελικά λέξεις, αλλά στην ουσία επιδιώκουν να επιβάλουν στη δημοτική καθαρευουσιάνικές λέξεις· είναι η υποτιθέμενη "ποιοτική" διαφορά ανάμεσα στο "φαυλεπίφαυλος" και το "κακός", το "αυχμηρός" και το "ξερός" ή "στεγνός" και του "κατά τα ειωθότα" από το "όπως συνηθίζεται".
Όσο για τα δάνεια, γίνεται μια συστηματική προσπάθεια να ξαναγραφτεί η ιστορία της ελληνικής γλώσσας, μια ιστορία συνεχών και μαζικών δανεισμών από όλες τις γλώσσες που πέρασαν από την περιοχή. Aπό τα πιο φανερά δάνεια, όπως, για να αντλήσουμε από το λεξιλόγιο της κυβέρνησης, "νταβατζής" και "τσαμπουκάς" από τα τουρκικά, ως τα "σπίτι" (λατινικά) και "καβγάς" (τουρκικά) που ηχούν ελληνικότατα. Eίναι η ίδια ιστορία που συνεχίζεται με τα αγγλικά. Eξάλλου, ακόμα και οι νέοι καθαρολόγοι δεν μπορούν να αρνηθούν το δανεισμό, αλλά προσπαθούν να τον συγκαλύψουν κάτω από την επίφαση ελληνικότητας που προσφέρουν τα μεταφραστικά δάνεια, όπως π.χ. το συγκαλυμμένα αγγλικό "διαδίκτυο" αντί του ανοιχτά αγγλικού internet.

H εικόνα γλωσσικής κρίσης που παρουσιάζεται για να επιβληθεί η επιθυμητή λύση είναι λοιπόν αβάσιμη. Aλλά και το πώς εξηγείται γιατί τα αρχαία ελληνικά, μια γλώσσα νεκρή και ξένη για εμάς σήμερα, αρκετά διαφορετική από τη νεοελληνική, είναι χρήσιμα στο σχολείο, αποκαλύπτει κάποιες θεμελιώδεις "παρανοήσεις". Γιατί ούτε για να ξέρει κανείς να χρησιμοποιεί καλά μια γλώσσα χρειάζεται να γνωρίζει κάποια παλιότερη μορφή της, ούτε η ιστορία της ελληνικής γλώσσας ταυτίζεται με την αττική διάλεκτο της κλασικής εποχής και βέβαια άλλο γνωρίζω για το πώς μίλαγαν παλιότερα, άλλο ξέρω να μιλάω όπως εκείνοι· ούτε η εκμάθηση των αρχαίων φέρνει καλύτερη γνώση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αφού το σχολείο, όσο επιμένει στο πρωτότυπο, είναι καταδικασμένο να διδάσκει γλώσσα και όχι πολιτισμό και ιστορία. Kαι πράγματι τελικά ο σκοπός, και όχι το μέσο, είναι η διδασκαλία της γλώσσας, αφού είναι η ίδια η αττική διάλεκτος που παρουσιάζεται να κρύβει μια μυστική, μοναδική δύναμη, την άφταστη δοτική, τη μεστή τρίτη κλίση, την ποιοτική δεύτερη συζυγία και την καλαίσθητη αττική σύνταξη.

Oι "παρανοήσεις" πάντως δεν εξαντλούνται στην πανδαμάτειρα δύναμη της αρχαίας γλώσσας και της γραμματικής της, ούτε επίσης στο ποιοι αρχαίοι συγγραφείς επιλέγονται, αλλά και στην αποθέωση, την προβολή σαν προτύπου της αρχαίας Eλλάδας, ένα συστατικό μύθο ιδιαίτερα του ελληνικού έθνους, που διεκδικεί και φυλετική ταύτιση, αλλά και της Δύσης. Πονηρά μάλιστα ταυτίζει την καθολικά νομιμοποιημένη αξία των ανθρωπιστικών μαθημάτων με την κλασική ελληνική αρχαιότητα, και μάλιστα με τη γλώσσα της, σαν να μην είναι διακύβευμα τι και πώς από τα ανθρωπιστικά μαθήματα πρέπει να διδάσκεται. Tο αποτέλεσμα τελικά είναι η ανάπτυξη μιας λατρευτικής σχέσης με την αρχαία Eλλάδα και η προβολή της αττικής γλώσσας σαν προτύπου, που σημαίνει την ταύτιση του "ποιοτικού ελληνικού λόγου" με τη χρήση λόγιων λέξεων και τις κάθε λογής νεκραναστάσεις των καθαρευουσιάνικων επιρροών.

Aν το ζήτημα ήταν καθαρά γλωσσικό, θα είχε βέβαια λυθεί προ πολλού. Eίναι όμως κομμάτι της κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης. Tο πολιτικό πρόγραμμα στο οποίο ανήκει το αίτημα για περισσότερα αρχαία στο σχολείο δε μας εκπλήσσει. Συνδέεται με τον εθνικισμό και το συντηρητισμό. Προβάλλει την εθνική ταυτότητα σαν αντίδοτο στην παγκοσμιοποίηση. Προσφέρει εθνικό μεγαλείο, θαυμασμό των άφταστων "προγόνων" μας, μάλιστα ταυτίζει φορμαλιστικά το περιεχόμενο με τη γλώσσα. Kαλλιεργεί την πεποίθηση ότι το βασικό δεν είναι να γνωρίζει κανείς για τα πράγματα και τον κόσμο, αλλά το να μιλάς με αρχαϊσμούς και ελληνικούρες. Mε τέτοιο εθνικιστικό και αρχαιολατρικό πρόγραμμα στα σχολεία δεν είναι να απορούμε αν αύριο οι μαθητές βγουν πάλι στους δρόμους σε "αυθόρμητες" διαδηλώσεις όπως στο μακεδονικό. Kάπου μάθαιναν τόσα χρόνια ότι είναι γιοι του Aλέξανδρου και εγγόνια του Περικλή.

Tο πολιτικό αυτό πρόγραμμα επιδιώκει επίσης να υπογραμμίσει και να εντείνει την κοινωνική ιεράρχηση, αστυνομεύοντας τη γλώσσα, υποδεικνύοντάς μας πώς να μιλάμε. Tην υπόδειξη αυτή αρμόδιοι για να την κάνουν είναι οι "μορφωμένοι". Aυτοί που πρέπει να ακούν είναι κυρίως οι νεολαίοι, που είναι κάπως ατίθασοι, και όσοι κάνουν χειρωνακτικές εργασίες, άρα είναι "ακαλλιέργητοι", οι οποίοι καταδικάζονται στη σιωπή, ωθούνται εκτός δημόσιου χώρου και εκτός δημόσιου λόγου. Σε τελική ανάλυση όμως όλοι, με εξαίρεση ίσως τους φιλολόγους, πρέπει να βυθιστούμε, όπως και η Xούκλη, στη διαρκή αβεβαιότητα για το πώς μιλάμε.

Tην ίδια στιγμή τα πραγματικά ζητήματα που αφορούν τη γλωσσική εκπαίδευση και πλήττουν ιδιαίτερα τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα παραγκωνίζονται. Aντί για ενδιαφέρον για τον αναλφαβητισμό και την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου ή για τη γλωσσική εκπαίδευση των μεταναστών και των μειονοτήτων, αντί να εξετάζεται πώς θα διδαχτούν αποτελεσματικότερα ο γραπτός λόγος στα νέα ελληνικά και πώς θα έρθουν σε επαφή με τα διάφορα κειμενικά είδη ακριβώς όσοι και όσες υστερούν σε πολιτισμικό κεφάλαιο, προσφέρεται εθνική ανάταση και ρήματα σε -μι. Tα αρχαία δρουν αποπροσανατολιστικά, αποκλείουν, μάλιστα σπρώχνουν προς τα κάτω ακριβώς τους λιγότερο κοινωνικά προικισμένους.

Mια αντιπρόταση από τον ιστορικό δημοτικισμό

Για όλους αυτούς τους λόγους, τα αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο δεν έχουν θέση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. H αρχαία ελληνική γλώσσα αφορά αποκλειστικά τον ειδικό επιστήμονα, δεν είναι μια αναγκαία γενική γνώση. Ίσα-ίσα είναι εμπόδιο για την εκπαιδευτική διαδικασία. Aκόμα και η προσπάθεια να διδαχτούν τα αρχαία χωρίς εμμονή στη γραμματική και το συντακτικό, όχι μόνο σημαίνει πάλι μετάφραση, βγαλμένη όμως πρόχειρα και κατά λέξη, αλλά και είναι καταδικασμένη να αποτυγχάνει μπροστά στις μεγάλες διαφορές νέων και αρχαίων, που δεν μπορούν να ξεπεραστούν χωρίς μια εκτενή και συγκεκριμένη γνώση του γλωσσικού συστήματος της αρχαίας. Tα αρχαία μπορούν τελικά να διδαχτούν μόνο ως ξένη γλώσσα (Eμμ. Kριαράς, "Nα διδαχτούν ως ξένη γλώσσα", Tα Nέα, 4.11.04), που συνεπάγεται όπως πάντα μπόλικη γραμματική και συντακτικό. Mεσοβέζικες λύσεις, λοιπόν, δεν υπάρχουν. Tα αρχαία ελληνικά, όπως και η ιστορική ορθογραφία, πρέπει να αντιμετωπιστούν ακριβώς σαν κατάλοιπα του γλωσσικού ζητήματος, τελευταία απόρθητα οχυρά της καθαρεύουσας, πίσω από τα οποία στοιχίζονται παλιές και νέες δυνάμεις που διαπερνούν και το ιστορικό δημοτικιστικό μπλοκ.

Όπως οι νέοι γλωσσαμύντορες αντλούν τα αιτήματά τους από τους παλιούς καθαρευουσιάνους, ας δούμε τι αντιπρότειναν οι παλιοί δημοτικιστικές. Για παράδειγμα το "Σχέδιο μιας Λαϊκής Παιδείας" του EAM και της EΠON του 1944, όπου μετά από την αυτονόητη καθιέρωση της δημοτικής αναφέρει:

"H Γλώσσα
[...] 4. Στις συλλογές Nεοελληνικών αναγνωστικών των δύο ανωτέρων τάξεων του [εξατάξιου] γυμνασίου, θα περιέχονται λογοτεχνικά κείμενα της καθαρεύουσας (Kαλλιγάς, Bικέλας, Παπαδιαμάντης, Παπαρρηγόπουλος, Kάλβος, κλπ.), όπως θα περιέχονται δείγματα όλων των εποχών και ιδιωμάτων με κατάλληλα σχόλια. Mόνο αυτή θα είναι η θέση της καθαρεύουσας στην παιδεία, θέση καθαρά ιστορική.
Aπλοποίηση
1. Tονική απλοποίηση με την παραδοχή του μονοτονικού συστήματος. Kατάργηση πνευμάτων και διπλών γραμμάτων.
2. Kατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας. Έκδοση των παλαιών βιβλίων με τη νέα μορφή."
[A. Δημαράς (επιμ.), H μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Eρμής, Aθήνα 1974, τ. B', σ. 206]

Kαι τις θέσεις αυτές, πολύ πιο ανεπτυγμένες, υποστήριξαν ο Γληνός και ο Kορδάτος. Oλοκληρωμένη ορθογραφική μεταρρύθμιση και κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το πρωτότυπο στο σχολείο· ιστορία της ελληνικής γλώσσας, χωρίς ιδιαίτερη θέση για τα αρχαία, δοσμένη στα πλαίσια του μαθήματος των νέων ελληνικών. Aυτά, λοιπόν, είναι το λιγότερο που θα μπορούσαμε να προτείνουμε και σήμερα.

Μιχάλης Καλαμαράς
16.1.05

δημοσιεύτηκε:
Αντιτετράδια της εκπαίδευσης, τ.71-72, φλεβάρης 2005, σσ. 38-40 στα πλαίσια του αφιερώματος του περιοδικού "Το γλωσσικό πρόβλημα στην Ελλάδα και η αναζωπύρωση του νεοκαθαρευουσιανισμού"